RÜZGAR MUMU SÖNDÜRÜR, FAKAT YANGINI ALEVLENDİRİR... VE YANGINA KARŞI TEDBİR ALMAK YANGINI SÖNDÜRMEK KADAR ÖNEMLİDİR

Değerli Denizci okuyucularım Kasım 2022'de Gemilerde Yangın Riskinin Azaltılması, Yangın ile Nasıl Mücadele  Edilir? Başlıklı yazımda yangının maddi hasarlara neden olmasından ziyade, gemide bulunan insanlar üzerinde de büyük derecede olumsuz etkileri vardır.

Bu amaçla Yangın Eğitimlerinin ne kadar önemli ve gerekli olduğunu birkez daha Yangın konusunda  tekrar sizlere hatırlatmak istedim.

Unutmamak gerekir ki, gemi personeli yangınla mücadele konusunda ne kadar eğitimli olursa sonuç da o kadar etkili olacaktır. Eğitimli personele sahip olmak çok ciddi planlı çalışmayı gerektirir. Bu iş için de zamana ihtiyaç vardır. Gemi personelinin yangınla mücadele konusundaki role talimleri daima gerçeğe uygun ve ciddiyetle yapılmalıdır.

Yangının nasıl söndürüleceğini tayin edebilmek için yanan maddenin ne olduğunu bilmemiz gerekmektedir. Çünkü gemilerde o kadar çeşitli yapı malzemesi, kullanılan malzeme ,gereç ve taşınan yük vardır ki bunların her birinin söndürülmesi için ayrı ayrı söndürücüler kullanmak gerekir. Biri için yararlı olan söndürücü, diğeri için zararlıdan öte felaket olabilir.

Kaptan tarafından verilen alarm ya da anons ile birlikte personel toplanma mahallinde toplanır. Yangın mahalline, yangının boyutu ve cinsine göre bir söndürme senaryosu hazırlanarak yangınla mücadele ekibi organize edilir.

Bu organizasyonda yangının çıktığı yeri, yangının cinsini duman ve gaz durumunu, sıcaklığı, bitişik yerlere sıçrayıp sıçramadığını, yanan maddelerin ne olduğunu, yangınla mücadele eden olup olmadığını, acil ekipten kimlerin yangına gireceğini ve yangını söndürmek için ne tür söndürücüler kullanılacağı saptanır.

Gemideki her personel regülasyonlara gerekli önemi verip yine bu regülasyonlar dahilinde hareket etmelidirler. Yangını önlemedeki en önemli unsur kişilerin konu hakkındaki bilgileri ve gelişen emniyet farkındalıklarıdır.

Deniz felaketlerinin istatistikleri, kaçınılmaz olarak, yalnızca son on yılda deniz yangınlarını söndürülmesi sadece dörtte birinden fazlası tamamen söndürüldü . Kamaralarda  ve ambarlarda, makine dairelerinde ve tanklarda yangın çıkması.. Atık paçavralar ve binlerce ton yükler, sinsi amonyum nitrat ve görünüşte zararsız içerikli metal kutular alev alıp yangınları oluşturmaktadır.

Gemilerde çıkan yangınların pek çok nedeni vardır, Yüzde 15,4'ü unutulan ,sağa-sola dikkatsizce atılan sigaralar, gözetimsiz bırakılan ütüler, zamanında silinmeyen solventler.. Yüzde 14'ü izolasyonsuz elektrik kabloları , elektrik motorlarının fırçalarından çıkan kıvılcımlardan, izolasyonsuz egzoz borularından, yüzde 15'i kimyasal bir faktördür. Kendiliğinden yanmadan kaynaklanan yangınlar. Bunlar en sinsi, ve söndürülmesi en zor olanlardır.

Baca Kıvılcımları

Bacadan çıkan kıvılcım veya sıcak kurum tutuşma için kaynak olabilir. Bu tehlike meydana geldiğinde, tüm açıklıklar  kapatılmalıdır.

Koridor lambaları kırık, çatlak camları, yıpranmış kablo ve başka hasar belirtileri düzenli bir şekilde kontrol edilmeli. Eğer bir hasar mevcut ise öncelikle elektrikten izole edilmelidir. Onarım gemi yükleme/ tahliye/ gas free/ yakıt operasyonu yapılmadığı  zamanlarda yapılmalıdır.

Sürtünme

Makine yatakları ve keçelerindeki aşırı ısınmada yangına sebep olabilir. Bunun başlıca sebeplerinden makine kısımlarının yeterli yağlamanın yapılmaması. Keza aşırı yağlamada az yağlama gibi tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden ekipmanların üreticilerinin önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir.

Kendiliğinden Yanma

Yağlı paçavralar, yağlı veya kirli atıklar ortamdaki sıcaklık ile kendiğinden yanma gerçekleştirebilirler. Kullanılmış paçavralar, testere tozu, çöp ve artıklar ortalıkta bırakılmamalıdır. Bunlar emniyetli atım gerçekleşene kadar düzemli bir şekilde depolanmalıdır. Gemi deposındaki yağlanmış bez, battaniye ve benzeri emici maddeler depodan kaldırılmalı, yıkanıp kurutulduktan sonra tekrar depoya konulmalıdır.

Alüminyum

Alüminyum. magnezyum ve bunları alaşımları çelik ile sert temaslarında oldukça fazla kıvılcım oluşturmaktadırlar. Bu kıvılcımlara termit kıvılcım adı verilmiştir ve yanıcı buharı kolayca ateşler. Termit kıvılcımları alüminyum ve pasın bulaşması ile de oluşabilir. Bu yüzden alüminyumun sürüklenerek taşınmaması gerekir. Tankerlerde makine dairesi haricinde hiçbir yerde alüminyum bazlı boya kullanılması yasaktır.

Kuzine Yangınları

Genel olarak kuzine yangınlarının çıkış sebepleri arasında yemek yağlarının tutuşma sıcaklıklarına kadar ısıtılması sebep olarak gösterilebilinir. Aşırı ısınmış yağdan çıkan buharlar yanmaya musait bir halde tehlike teşkil ederler taki soğuyana kadar. Ciddi ölçekteki yangınların çıkış sebebi  genel olarak fritözlerdeki yağın tutuşması ile oluşmaktadır. Yağ tutucu filtrelerin sürekli temiz ve bakımlı olması şarttır.

Ocakların yüzeylerinde, havalandırma ızgaralarında ve bacalarında biriken yağ sadece kendiliğinden tutuşmaya sebep olmaz aynı zamanda yangının kolayca yayılmasıınıda sağlar.

Bu yüzden bu yüzeyler düzenli aralıklarla temizlenmelidir. Her hangi bir güç kaynağına bağlı ocak, plaka ve diğer kuzine ekipmanları temizlikleri sırasında güç kaynaklarıyla olan bağlantıları kısa devreyi önlemek için kesilmelidir.

Kuzine yangınlarında tercih edilen metotlar, yangın battaniyesi veya kuru toz kullanılarak yangını boğarak söndürmektir. Kesinlikle sulu yangın söndürücüler kuzine yangınlarında kullanılmamalıdır. Bunun sonucunda çünkü “boil over” oluşarak yangının daha çok yayılmasına sebebiyet verilebilir. “Boil over” ihtimali olmasına karşın Köpüklü yangın söndürücüler tamamen eğitilmiş personel tarafından kullanılmalıdır.

Aşçıbaşı ve kamarot kuzine terk edilmeden önce ocak ve diğer elektrikli gereçlerin kapatılmasından sorumludur. Aynı zamanda ocakların, sıcak plakaların ve havalandırma çıkışlarının yağlı olmadığından emin olmalıdır.

Elektrikli gereçler ıslakken kullanılmamalıdır. Her temizleme ve yıkamadan sonra gereçlerin tamamen kurutulduğuna emin olup daha sonra fişe takılmalıdır. Islak bir şekilde bu ekipmanların kullanılması elektrik yangınlarına ve elektrik çarpılmalarına sebebiyet verebilir.

Yangını Önleme - Boyalık ve Kimyasal Depolar

Birçok boya oldukça yüksek seviyede uçucu ve çözücü maddeler içermektedir. Eğer boya kutuları tamamen kapatılmamış veya zarar görmüş ise yanıcı buhar ortamda birikebilir. Tüm boya, tiner, katkı, ve kimyasal maddeler ağır hava koşullarına uygun bir şekilde depolanmalıdır.

Yangına dayanıklı elektrik tesisatının kondisyonu boya ve kimyasalların MSDS’leri depolarda bulunmalıdır. Boyalıkta sabit yangın söndürme sistemleri bulunup ve bunların her daim kullanıma hazır olması gerekmektedir. Kullanıldıktan sonra fırçaları tiner içinde bekletmemek gerekmektedir.

Boyalık ve kimyasal depolar her zaman iyi bir şekilde havalandırılıp  boyalık ve kimyasal depoların kaportaları kapalı tutulmalıdır.Alkalin ve asitleri beraber muhafaza etmemek gerekir.Uyumluluk tablosuyla alakalı olarak kimyasallar gruplandırılıp muhafaza edilmelidir.

Yangın Önleme - Makine Mahalleri

Makine daireleri tüm gemi tiplerinde yangın için yüksek risk teşkil eder. Tüm makine personelininde gerekli emniyet farkındalığında olmalıdır.

Yangını önlemedeki tedbirler aşağıdakilerdir

•          İyi temizlik

•          sigara içilmesi yasaklanması ve yangınla mücadele ekipmanları her an hazır bulundurulması gerekmektedir.

•          Makine dairesinde yangın tehlikesi oluşturabilecek faktörlerin düzenli olarak denetlenmesi.

•          Makine parçalarının ve yangınla mücadele ekipmanlarının düzgün bir şekilde bakımı.

•          Sintinenin yağ ve yağlı sudan arındırılıp kuru ve temiz tutulması.

•          Alanların iyi bir şekilde havalandırılması.

•          Yanıcı her hangi materyalin alelade bırakılmaması.

•          Tüm yedek parçaların uygun şekilde bağlanması.

Makine Dairesi Sıcak Yüzey Yalıtımı

Aşırı sıcakta makine dairesinde  veya  gemi  içinde biriken yakıt buharı veya devrelerden sızan yakıt, marş  motorundan veya akü başlarından çıkan bir kıvılcımla tutuşabilir. Bu tür yangınlara sebebiyet vermemek için, motor çevresi ve sintine temiz tutulmalı, yakıt devreleri periyodik olarak kaçak ihtimaline karşı kontrol edilmeli, yakıt ikmali yapılırken gerekli güvenlik önlemleri alınmalı, gemi  içi ve makine dairesinin yeterince havalanması sağlanmalıdır.

SOLAS Anlaşmaları uyarınca yangın ihtimaline karşın makine dairelerindeki tüm sıcak yüzeyler (220 santigrat dereceyi geçen) termal yalıtım malzemesi ile kaplanmalıdır. Dış yüzeyler olarak egzoz çıkış devreleri, kazan brülörü ve muhafaza uniteleri, insinetör. termal yağ devreleri, buhar devreleri, yakıt devreleri yalıtım malzemeleri ile kaplanmalıdır. Bunun yapılmasının temel amacı enerjiyi muhafaza etmek ve hatayla temas sonucu cilt yanıklarını ve yangını önlemektir. Yüzey sıcaklığının 70 derece santigratın geçtiği her yüzey “SICAK YÜZEY” olarak işaretlenmelidir.

Yüksek Sıcaklık Tehlikesi

Yangın yerinde sıcaklık çok hızlı bir şekilde yükselir. Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC, 10 dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, yarım saat sonra 820 oC olmakta, bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir. Görüldüğü gibi en büyük sıcaklık artışı ilk beş dakikada olmaktadır. Bunun için yangınlarda ilk dakikalar hatta saniyeler çok önemlidir. Yüksek sıcaklık ve alev insan vücudunda onarılmaz yaralar açmaktadır. Derinin yanması ile derinin altında bulunan ter bezleri tahrip olur. Vücutta bulunan toksin maddeler ter bezleri yoluyla dışarı atılmazsa kan zehirlenmesi yapar ve hayat sona erer.

Yangın yerinde insanın dayanabileceğinin çok üstünde sıcaklık oluşmaktadır. Müdahale edenler yanmamaları için gerekli donanıma sahip olmalıdırlar.

Yangın Önleme - Yaşam Mahali, Genel Depolar

Tüm kaportalar her daim kapalı tutulmalıdır. Kendiliğinde kapanması gereken kaportaların arkasına takılan kanca veya kapanmasını engelliyecek her hangi takoz,ip  benzeri uygulama kathi bir şekilde yasaktır. Kendiğinden kapanan kaportaların düzgün bir şekilde çalışmasını sağlamak gemi güvenlik zabitinin görevidir. Bazı  gemilerde yangın alarmı aktive edildikten sonra yaşam mahalinde otomatik olarak kapanan kaportalar mevcuttur. Bu kaportalar açık pozisyonda tutulmalıdır.

Elektrik tesisatlarının emniyetli olduğuna dair düzenli kontroller yapılmalıdır. Işıkların korumaları  glop muhafazalarının kırık olmaması  gerekmektedir.. Geminin limanda yada denizde olmasının bir farkı olmadan  her gece vardiyalarda yangına karşı oluşabilecek unsurları dikkatlice kontrol edilmesi ve uygunsuz bir durum varsa  vardiyadaki sorumlu zabite rapor edilmesi gerekmektedir.

Vardiyalar sırasında personel  kurutma odalarında giysilerin ısıtıcılara temasının olmadığını kontrol edip temas var ise engellemelidir. Kullanılmayan alanardaki ışıkların ve cihazların kapalı tutulması.Elektrikli cihazların kullanımından sonra kapatılması ve elektrik bağlantıları kesilmelidir. Kullanımda olan her cihazı kontrol altında tutmak gerekmektedir. Örneğin tıraş makineleri, pvc kaplama aletleri, çamaşır makineleri, çay/ kahve makineleri, televizyon vb..

Kötü durumdaki yada bozulmuş olan elekrikli hiç bir cihaz kullanılmamalıdır. Elektrikli ısıtıcılar kamaralarda kullanılması yasaklanmalıdır. Limanlarda yangın ve benzeri acil durumlara karşı imkan ve kabiliyetlerin işlevsel ve uygulanabilirliği gerçeğe yakın talimlerin olması gerekmektedir.

Yangın güvenlik ekipmanlarının  periyodik bakımları ve testleri zamanında yapılmalı ve her zaman çalışır durumda bulundurulmalıdır. Geminin elektrik ve mekanik sistemlerinin de gerekli bakım ve kontrolleri yangın güvenliği açısından çok önemlidir.

Gemi Baş Mühendislerin  ve makine zabitlerinin olmazsa olmazı, Gemide Yangın Talimlerinden önce Bilinmesi gerekli testler ve uygulamaları aşağıda belirtilmiştir.

Yangın elbisesinin giyilmesini, Yangın pompasının çalıştırılabilmeli ,yangın algılama sistemleri ısı ve duman dedektörlerinin test edilmesi, Yangın dolapları yerlerinin nerede oldukları, otomatik basınçlı su püskürtme sistemi veya sprinkler devresinin  nasıl çalıştırıldığı ve nerellere kumanda ettikleri ,Quick Closing Valve testleri ve hangi tankı hangi valfin kapatığının bilinmesi ,ventilation kapamalarının kullanımı, Ambarlarda CO2 fix sistem varsa nasıl test edildiği , Gemide kaç adet yangın telsizi olduğu, Gemide local aplication varsa test edilmesi,Elektrikçi tarafından ucu açıkta kablo bağlantılarının bulunmaması,CO2 room patlatma presüdürüne göre test edilmesi.Sistemlerin her personellerin cihaz kullanımı ,testlerinin nasıl yapıldığı iyi bilinmeli ve vakit kaybetmeden periyodik bakımlarının zamanı geldiğinde yapılması önemlidir.

Gemi Makineleri İşletme Mühendisi

Birol Çetinkaya

Pruvanız neta, denizleriniz sakin, rüzgarınız kolayına olsun. Selametle…

Kaynaklar :

MEGEP