GEMiLERDE YANGIN RiSKiNİN AZALTILMASINA YÖNELİK YÖNTEM ve UYGULAMALAR ve YANGIN İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR ?

Gemilerde çıkan yangın ile nasıl mücadele edilir? Gemilerde yaşanan kazaların nedenlerinin başında yangın gelmektedir.Yangınların nedenlerinin ve müdahale yöntemleri incelenmeli var olan ve zorunlu yangın söndürme teçhizatları ve sistemleri devamlı kontrol edilip kullanımlarının personellere öğretilmelidir.

Talim uygulamalarında eksik görülen konular not alınmalı, denizcilerimizin yangın konusunda bilinçlenmesi için iş sağlığı ve güvenliği kavramının benimsenmesi ve olası yangınların maliyetinden daha az olduğunun bilinmesinin ne kadar önemli olduğu, yangına karşı önlem almanın tüm personellerin ve kendi can ve mal güvenliği için konunun ne kadar önemli olduğu anlatılıp ek önlemlerin alınması gerekmektedir.

Deniz kazalarının oluşmasına neden olan gerçek sebeplere ulaşmak denizde can, mal ve çevre emniyetine yönelik benzer kazaların tekrarını önlemek ve kaza sonrasındaki olumsuz etki ve sonuçların azaltılmasını temin etmektir.

Yanma, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayının oluşabilmesi için yanıcı madde, ısı ve oksijenin bir arada olması gerekir. Bu üç unsur bir arada olmadığında, yanma olayı meydana gelmez.

Yanıcı madde ile oksijen birleşirse; yanma olmaz.

Yanıcı madde ile ısı birleşirse; yanma olmaz.

Oksijen ile ısı birleşirse; yanma olmaz.

Yanıcı madde + Oksijen + Isı, üçü bir arada birleşirse; Yanma olur.

YANMA OLAYININ OLUŞABİLMESİ İÇİN BAZI BİLEŞENLERİN BİR ARAYA GELMESİ GEREKİR.

YANICI MADDE + OKSİJEN + ISI = YANMA

Yanma Üçgeni

1-) Yanıcı Madde: Isı karşısında yanıcı buhar veya gaz ya da sıvı çıkartabilen kolaylıkla korlaşabilen maddelerdir. Doğada katı, sıvı ve gaz halinde bulunur. Tutuşma sıcaklıkları birbirinden farklı olmakla birlikte sıvı ve gazlara nazaran tutuşma ve patlama ihtimali azdır.

2-) Oksijen (yakıcı madde): Kendi yanmayan ama yanmayı gerçekleştiren renksiz, kokusuz bir gazdır. -Oksijenin hava içindeki oranı % 21 dir. Bir ateşin varlığını sürdürebilmesi için en az %16 oranında oksijene ihtiyacı vardır.

3-) Isı (sıcaklık): Bir cismin sıcaklığının artmasına sebep olan fiziksel bir etkidir. Isı bir enerjidir. Bir cismin ısısı arttıkça moleküllerin hareketleri de artar. Bu olay maddenin oksijenle birleşmesine imkân verir.

Bu üç faktör yangın üçgenini meydana getirir ve üçgenin kenarlarından biri kaldırılırsa yangın başlayamaz veya devam edemez.

Gemilerde Yangınla Mücadelede alınması gereken önleme ve koruma tedbirleri çok çeşitlilik arzetmektedir.

Bunlar ;

• İç talimler ve işletme değerlendirmeleri.
• Güvenlik ve çevre koruma politikası.
•  Uluslararası ve bayrak devleti,Klass,sörvey kurallarıyla uyumlu, gemilerin güvenli yönetimi ile ilgili prosedürler.

• Gemi ve Kara personeli arasında ve kendi aralarında bir iletişim akışı ve alış verişi .
• Kaza ve uyumsuzlukları kurallarına göre raporlayan Risk Analizleri prosedürler.
• Acil durumlara hazırlık ve eylem prosedürleri.

Yangın sınıfları

Genellikle yanıcı maddenin değişimi ile diğer yangın sınıflarına dönüşür.

Örneğin; bir geminin makine dairesinde çöpe atılan tam sönmemiş bir sigara izmariti, önce çöpte bulunan kağıt, yağlı bez, plastik vb. katı maddeleri tutuşturarak yangını başlatır. Meydana gelen bu yanma sonucu A sınıfı yangın meydana gelir. Geminin makine dairesinde meydana gelen bu yangın; yakıt sistemine sıçramasıyla B sınıfı yangına ve daha sonra kontrol altına alınamazsa, gemide bulunan yanıcı tehlikeli maddelere bağlı olarak C sınıfı veya D sınıfı yangına dönüşebilmektedir.

A sınıfı yangınlar                                                                                       

Yanma sonucu alev ve parlak korların oluştuğu yanmalardır. Genellikle organik esaslı katı madde yangınlarıdır. Örneğin; kağıt, plastik, odun, kömür, kumaş, gibi katı madde yangınlarıdır.

B sınıfı yangınlar                                                                                         

Sıvılar veya sıvılaşabilir katılar ile ilgili yangınlardır. Gemilerde akaryakıt, boya gibi yanıcı sıvıların yanmasıyla oluşur. Ambarda, makine daireleri ve yakıt ikmali alanlarında meydana gelebilir.

C sınıfı yangınlar                                                                                                             

C sınıfı yangınlar, gaz yangınlarıdır. Metan, asetilen, hidrojen, ve benzeri yanıcı gaz yangınlarıdır. Genelde gemilerin mutfaklarında veya gemi bünyesindeki kaynak çalışmalarında meydana gelebilmektedir. Özellikle Sıvı Doğal Gaz LNG (Liquified Natural Gas) taşıyan tankerler için büyük risk oluşturan bu yangın sınıfında patlama riski de bulunmaktadır.

D sınıfı yangınlar                                                                                                           

Metal yangınlarıdır. Örneğin; Sodyum, baryum, magnezyum, titanyum gibi yanıcı metal yangınlarıdır. Metal yük taşıyan gemilerin yükün taşınması ve transferi esnasında görülebilir. Dökme yük taşıyan gemilerde meydana gelebilir. D sınıfı yangınların temel özellikleri alevsiz, korlu, ve yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır.

E sınıfı yangınlar                                                                      

Elektrik yangınlarıdır . (Türk Standartlarında(TS) ‟de yer almaz). Diğer yangın sınıflarından farklı olarak, E sınıfı yangınlarda yanıcı madde herhangi bir madde olabilir. E sınıfı yangınlarda önemli olan yangın alanında elektrik bulunmasıdır. Yangına müdahale esnasında kullanılan söndürücü mutlaka yalıtkan olmalıdır. Yangına müdahale esnasında iletken bir söndürücü ile yangına müdahale edilecekse mutlaka yangın mahallinde elektrikler kesilmeli ve mahalle elektrik asla verilmemelidir. Mahalde elektrik kesildikten sonra uygun yangın söndürücü ile yangına müdahale edilmelidir. Gemilerde yangına müdahalede mümkünse yangının E sınıfı yangın olup olmadığına bakılmadan, ilk önce bölme elektriklerinin kesilip, kontrol edildikten sonra yangına müdahale daha sağlıklı olacaktır

E sınıfı yangınlar gemilerde, elektrik devrelerinin ve kablo izolasyonlarının özelliğini yitirmesi, devrelere uygun olmayan ve kapasitesinin üzerinde cihaz bağlanması, elektrik bağlantılardaki deformasyonlar gibi sebepler ile çıkmaktadır. Ayrıca gemi bölmelerinde olası bir yangında, yangın mahallinde bulunan elektrik devrelerinin yanması sonucunda diğer yangın sınıfları, E sınıfı yangına dönüşebilmektedir.

E sınıfı yangınlara önlem olarak gemi dahilinde sorumlu personel tarafından gemide elektrik devrelerinde periyodik kontroller yapılmalı ve tespit edilen aksaklık giderilmelidir. Çıplak elektrik kabloları ve elektrik kıvılcımı, jeneratörler, elektrikli ısıtıcılar ve elektrikli cihazlar yangını başlatmaya yeterli ısı açığa çıkarabilir.

Gemide, yangınlara müdahalede kullanılan araç ve gereçler

Hortumlar

Yangın hortumlar genellikle iç ve dış kısım olmak üzere iki kısımdan oluşur. Yangın hortumlarının, iç kısımları sentetik kumaştan, dış kısımları ise kauçuk ve sentetik karışımı koruyucu kılıftan imal edilirler. Yangın hortumlarının görevi, yangın istasyonlarından çıkan basınçlı suyun yangın bölgesine taşımasıdır.

Yangın hortumları, TS EN 671-1 standartlarına uygun muhafaza edilmeli, kullanılan hortumların ise yuvarlak yarı-sert, TS EN 694 normuna uygun, çapının 25 mm, uzunluğunun 30 metreden fazla olmaması ve kapama, püskürtme veya fıskiye veya her üçünü birden yapabilmesi gerekmektedir.

• • Darbeler karşı dayanıklı olmalı,
  • Muhafazası kolay olmalı,
  • Esnek olmalı, 
  • Gerekli basınca uygun olmalı,
• • Bağlantı rekorları paslanmaz olmalıdır. Gemilerde hortumlar uygun şartlarda saklanmalıdır.
  •  
  • Kullanım esnasında deniz suyu kullanıldığı için kullanım sonrası mutlaka içinde bulunan su boşaltılmalıdır. Yangına müdahale sırasında iki koldan yangına müdahale edilmelidir. Bu ekipler yangına müdahale timi ve yangını müdahale eden personeli yangının etkilerine karşı koruyan ekiptir. Özellikle hortum taşıyıcılar en az iki kişiden oluşmalıdır. Müdahale esnasında hortum kesinlikle serbest bırakılmamalıdır. Hortum üzerinde bulunan basınç kontrollü arttırılmalıdır.

Nozullar

Nozullar, hortumdan gelen suyun şiddetini arttırarak, suyu istenilen bölgeye yönlendiren, paslanmaz yangın ekipmanlarıdır. Kullanım amacına göre çok çeşitte ve fonksiyonda türleri mevcuttur. Temel özellikleri suyun istenilen şekilde yangına müdahale edilmesini sağlamaktır. Bu durum nozulların üzerinde bulunan ayar parçaları ile gerçekleştirilir. ihtiyaç türüne göre suyun basıncı, solid veya pulverize olması sağlanır.

Taşınabilir yangın söndürücüler

Yangınla mücadele, ilk gören kişinin müdahalesi ile başlar. Yangının başlangıcında ne kadar hızlı müdahale edilebilirse yaşanabilecek kayıplar o kadar az olur. Bu nedenle gemi bünyesinde, kurallara ve olası yangın sınıflarına uygun,gemide yangın riski bulunan mahallerde fark edilebilecek ve yangına müdahale esnasında kolaylıkla alınabilecek uygun alanlara konumlandırılmış yeterli sayıdataşınabilir yangın söndürücü bulunmalıdır. Personel  bu konu hakkında mutlaka bilgilendirilmelidir.

Taşınabilir yangın tüpleri, içerisindeki söndürücü tiplerine göre kimyasal tozlu,sulu, köpüklü ve karbon dioksitli olabilir. Bazı ülkelerde kolay fark edilebilmeleri için içerisindeki söndürücü cinsine göre farklı renkte olabilir. Ülkemizde taşınabilir yangın söndürücüler kırmızı renktedir.Taşınabilir yangın söndürücüler, kullanım alanları veya türlerine göre çeşitli kullanım şekillerine sahiptir. Genelde içerisinde itici gazın aktive edilmesi maksadıyla mandal mekanizması bulunur, bu mekanizma sayesinde söndürücü maddenin hortumdan çıkması sağlanır. içerisindeki itici gazın basıncı ile söndürücü madde basınç ile dışarı çıkar, bu itici gaz tüpün içerisine konan sıvı karbon dioksitten sağlanır.Yangına ilk müdahale kadar doğru şekilde müdahale etmek de çok önemlidir.

Personel koruyucu teçhizatı

Yangına müdahale esnasında öncelikli amaç yangına müdahale etmek ve yangını kontrol altına almaktır. Ancak her şeyden önemlisi yangına müdahale esnasında kendimizi korumaktır. Unutulmamalıdır ki yangından etkilenilirse yangına müdahale edilemez.

Yangına yaklaşma elbisesi

Yangına müdahale eden personeli, yangının ve alevlerin etkisinden koruyan ısıya, aleve ve suyun etkilerine karşı dayanıklı koruyucu bir tulumdur.

Yangına yaklaşma elbisesi, personelin gövde ve bacaklarını kesilmeler,aşınmalar ve yüksek ısıya karşı korur. Ayrıca yırtılmalara karşı dayanıklı, nefes alabilen, buharın etkilerine karşı koruyucu ve personelin hareket kabiliyetini etkilemeyen esnek malzemelerden imal edilmektedir.

Yangın elbisesi, insan cildini aşırı ısı, alev ve kızgın stimin (buhar) doğuracağı her türlü yanma riskine karşı koruyan, ısıya dayanıklı ve su geçirmez elbisedir.

Kişisel donanım, yangınla mücadele eden kişinin giydiği malzemedir.

Bunlar:

Isıya dayanıklı elbise

Isıya dayanıklı yangın eldiveni

Kauçuk tabanlı yangın çizmesi

Yangın miğferi

Su geçirmez el feneri

Yangın baltası

Acil durumlarda dumanlı ortamdan kaçış için kullanılan solunum teçhizatı (Emergency Escape Breathing Device) (EEBD)

Yangın ekipmanları gemide;

Bir sandık içinde toplu vaziyette,

Rutubetten ve sıcaktan uzak,

Kolay ulaşılabilecek yerde,

Yangın olasılığının düĢük olduğu yerlerde,

En az 2 takım olarak bulunur.

Solunum Cihazlarının Çalıştırılması

Cihaz kullanılacağı zaman tüp baş aşağı gelecek şekilde koşum takımı, sırta geçirilir ve kemerler takılır. Cihaz, serbest olmayacak fakat hareket kabiliyetini de engellemeyecek derecede sıkılır. Sonra tüpün dolu olup olmadığı kontrol edilir.

Zorunluluk yoksa kısmen kullanılmış tüpler kullanılmaz. Daha sonra silindir valfi yarım açılarak maske takılır ve kuşaklar sıkılarak sızdırmaz hâle getirilir. Silindirin valfi tamamen açılır, birkaç kez derin derin nefes alınarak emiş valfinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Sonra silindir valfi kapatılarak maske içindeki basınç düşürülür ve düşük basınç alarmının çalıp çalmadığı kontrol edilir.

Bu arada emiş yapılarak maskenin sızdırma yapıp yapmadığı kontrol edilir. Tüm bu kontroller, 1 dakika içinde tamamlanır ve sonuç olumlu olduğu takdirde cihazın kullanımına geçilir. Kullanım süresi, kullanıcının yaptığı işe ve ciğerlerinin kapasitesine bağlı olup ortalama 45 dakikadır. Cihaz düşük basınç alarmı verdiğinde 10 dakika içinde tüpler değiştirilmelidir.

Solunum Cihazının Kısımları

Basınçlı havayı muhafaza eden silindir (Hava tüpü)

Tüpteki basınçlı havayı, solunuma uygun basınca düĢüren düzenleyici (regülatör)

Solunum maskesi

Solunum cihazı koşum takımı

Alarm sistemi veya basınç göstergesi

TECRÜBE ETMEDİĞİN ŞEYİ BİLEMEZSİN

Makine Dairesinde Yangına Neden Olan Faktörler

Makine dairesinde bulunan yakıt, yağ, yağ emmiş maddeler, sıcak yüzeyler, hasar görmüş kısımlar, ısı çıkartan işler, kendi kendine tutuşan maddeler yangının çıkmasına sebep olmaktadır.

Kuzinelerde yangına neden olan faktörler

Kuzinelerdeki (gemilerde yemek pişirilen yer) yanabilir sıvılar, kızartma için ısıtılmış yağlar, sıcak yüzeyler, fırın, ısınan tavalar, yağ tutucu filtre temizlenmediyse ve hasarlı elektrik devreleri yangın çıkmasına sebep olmaktadır.

Yaşam Mahallerinde Yangına Neden Olan Faktörler

Yaşam mahallerinde bulunan yanabilir maddeler örtüler, perdeler, şahsi eşyalar, kibrit, sigara, elektrik kontakları, çöpe atılmış kâğıtlar yangının çıkmasına sebep olmaktadır.

Yüklerde Yangına Neden Olan Faktörler

Ambarlardaki kendiliğinden ısınan yükler, organik maddeler, oksitlenebilir yükler, sıkıştırılmış gazlar, işaret fişekleri, patlayıcılar, sürtünme ile kıvılcım çıkaracak yükler yangının çıkmasına sebep olmaktadır.

İnsan Faktörü

Gemilerde yangın genellikle insan hatasından meydana gelir. Bilgisizlik, dikkatsizlik, tecrübesizlik sonucu yangın çıkabileceği gibi sigara içen bir insanın dikkatsizliği veya dalgınlığı da yangın çıkmasına sebebiyet verebilir. Yanan bir sigarının 500 °C ısı çıkaracağı daima hatırlanmalıdır.

Yangınları önleyici tedbirler:

Yangını oluşturan üç unsur (yanıcı madde, oksijen ve ısı) hayatın vazgeçilmez ihtiyaçlarıdır. Yangını önleyici tedbirler olarak bu unsurlar üzerinde durulmalıdır. Mutlak surette yangını önlememekle beraber büyük oranda yangın ihtimalini azaltıcı, önleyici tedbirler vardır. Bu tedbirler, şematik olarak verilmiştir.

Gemilerde Kullanım Bakımından Önleyici Tedbirler

SOLAS‘a göre gemiler yapı ve donanım bakımından ne kadar iyi olursa olsun önlem almak hem ekonomiktir hem de birçok riski daha başından önlemektedir. Yangını önlemek için alınacak tedbirlerde geminin yapısı, gemi personelinin eğitimi, geminin çalışma şekli, geminin yükü, belirleyici olur. Bir akaryakıt tankerinin veya bir sıvı petrol gazı (LPG) taşıyıcısının yangın riski ile bir dökme kuru yük gemisinin yangın riski ve olası sonuçları bir değildir.

SOLAS‘a göre gemi işletmeleri; gemilerinde ulusal ve uluslararası kurallar doğrultusunda emniyetli bir işletim planı hazırlar, onaylattırır ve uygulatır. Uygulanmasında eksikliklerin olmaması için gereken durumlarda kaptan tarafından yazılı talimatlar çıkarılır, gerekiyorsa teorik ve pratik eğitimler yapılır.

Gemilerde personelin belirli durumlara dikkatinin çekilmesi için ikaz yazıları ve tabelalar kullanılır. ikaz yazıları; çalışma alanındaki devamlı bir tehlikeye dikkat çekmek için alabandalara yapıştırılan malzemedir. Tabelalar ise her zaman bulundurulmayan ancak işlem sırasında personelin dikkatini çekmek için kullanılan, çalışma bittiğinde de kaldırılan malzemedir.

Yangına karşı alınacak genel tedbirler

• Tehlikeli bölgelerde sigara içilmemelidir.
• Yangın alarmının çabuk verilmesi için personel eğitilmelidir.
• Yangın söndürme cihazlarını kullanmada personel becerisi geliştirilmelidir.
• Personel, yangın türleri ve bunlarla mücadele konusunda eğitimli olmalıdır.
• Makine dairesinde yangına karşı alınacak tedbirler
• Makine dairesi yangına karşı izole edilmelidir (yalıtılmalıdır.)
• Yağ ve yakıt sızıntıları önlenmelidir.
• Kaynak veya alev çıkartacak işler yapılırken gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır.
• Yakıt tanklarına açılan menholleri ve iskandil boruları kapalı tutulmalıdır.
• Makine dairesi temiz tutulmalı ve yağlı-yakıtlı üstüpüler emniyetli yerlerde toplanmalıdır.
• Kuzinelerde yangına karĢı alınacak tedbirler
• Emici fanlar daima temiz tutulmalıdır.
• Yağların kızgın yüzeylere sıçraması önlenmelidir.
• Elektrik devreleri bakımlı tutulmalıdır.

Yaşam mahallerinde yangına karşı alınacak tedbirler

Yatakta sigara içilmemeli, yanan sigara bulunan küllükler çöp kovalarına dökülmemelidir. İzin verilmeyen elektrikli ısıtıcılar kamaralarda kullanılmamalıdır.

Ambarlarda yangına karşı alınacak tedbirler

• Ambarlar uygun biçimde düzenli ve temiz tutulmalıdır.
• Yükler özelliklerine uygun havalandırılmalıdır.
• Ambarlarda, yükleme boşaltma sırasında güvertede sigara içilmemelidir.
• Yükler uygun biçimde istif edilmeli ve emniyete alınmalıdır.
• Gerektiğinde ambarlara inert-gaz veya karbondioksit basılmalıdır.
• Yüklemesi biten ambarların giriş menholleri kapatılarak kilitlenmelidir.
• Kapatılan ambarlardaki aydınlatma ışıkları söndürülmelidir.
• Denize çıkmadan önce ambarlar deniz tertibine uygun kapatılmalıdır.
• Birbiri ile temas hâlinde yangın çıkarabilecek yükler, yan yana yüklenmemelidir.

Yangından kaçış yolları

Gemilerin makine dairelerinde gerektiğinde personelin kaçabilmesi için doğrudan ana güverteye çıkabilecek özel kaçış yollarının, ambarlarda ise baş ve kıç perdelerden güverteye çıkış yollarının bulunması gerekir.

Yangın ihbar Sistemleri

Yangın ihbar cihazları sesli ve görüntülü olarak yangının çıktığını haber verir. Bazı sistemlerde her iki alarm birden verilebilir.

Geminin yapısı ve kullanım özelliğine göre seçilen dedektörler bir kontrol paneline bağlı olarak çalışmaktadır. Kontrol paneli sürekli çalışan personelin bulunduğu yere monte edilerek sürekli olarak kontrol sağlanmaktadır. Dedektörlerden alınan ihbar sonucunda personel, sesli ve ışıklı olarak uyarılmaktadır.

Yangın ihbar Cihazlarının Özellikleri

• Mümkün olan en kısa zamanda yangını ihbar etmelidir.
• Yangın ihbar cihazları yangının hangi bölümde çıktığını belirtmelidir.
• Tehlikeli bölgelere kolayca monte edilmelidir.
• Sahte alarm vermeyecek özellikte olmalıdır.
• En kötü şartlarda bile daima çalışabilir olmalıdır.

Yangın Organizasyonu

Yangın alarmının verilmesi ile köprü üstünde acil durum köprü üstü ekibi toplanır. Bu ekip; kaptan, acil durum telsiz zabitliği görevi verilen güverte zabiti ve bir serdümenden oluĢur. Kaptan, buradan acil durum koordinasyon, kontrol ve komuta görevini yürütür.

Haberleşme, koordinasyon ve kumanda (kontrol) üçgeni

Yangına Müdahalede Kumanda

Diğer acil durumlarda olduğu gibi yangında da hayat kurtarmaya öncelik verilir. Kumanda mevkiinde olan zabitin birinci görevi, yangına müdahale edecek personelin görevleri başında en kısa zamanda hazır bulunmalarını sağlamak; ikinci önemli görevi ise müdahale gurubunun can emniyetini sağlamaktır

Her yangına göre ayrı bir hareket tarzı saptanır.

• Müdahale timi yeterinden ne az ne de fazla olmalıdır.
• Yangının çıktığı yerin tam tespiti çok önemlidir.
• Ekipman ve personeli en ekonomik şekilde kullanmak en ideal yöntemdir.

1- Kumanda Prensipleri

Kumanda eden zabit korkuyu yenmeli, emirler kesin, anlaşılır, kısa ve cesaretlendirici olmalıdır. Münakaşalara meydan vermemeli, aşırı bağırma ve çağırmalar önlemelidir. Kumanda eden zabit; cesur, bilgili, kararlı ve yaratıcı olmalıdır. Ekip lidersiz kalmamalı (yetki devri yapılmalı), destek timi hazır bulundurulmalı, ihtiyaç hâlinde kullanılmalıdır.

2- Karar Verme Prensipleri

Yangın ile mücadelede kumanda merkezi köprü üstüdür ve kumanda gemi kaptanındadır. Diğer bütün ekipler kendilerine verilen görevleri yapmakla ve bütün gelişmeleri köprü üstüne rapor etmekle sorumludurlar. Bu prensiple hareket eden ekipler, aldıkları emir gereğince gidecekleri yangın bölgelerine ekipmanlarını alarak süratle intikal ederler.

Kontrol sorumlusunun görevleri:

• Kontrol sorumlusu, solunum cihazı kullanan yangın ekibinin emniyetinden sorumludur.
• Yangın ile ilgili her ayrıntıyı ve personelin görevlerini iyi bilmelidir.
• Kullanılan cihazların ne kadar süre kullanılması gerektiğini takip edebilecek yeterlilikte olmalıdır.
• Kendini tanıtan bir kıyafet giymelidir.
• Kontrol istasyonunu yangın bölgesine yakın fakat emniyetli bir yere kurmalıdır.
• Solunum cihazı taşıyan personelin cihaz fişlerini alarak kendi panosuna kullanma    müddetini ve yangına giriş zamanını işlemelidir.
• Her bir cihazın alarm zamanını kaydetmelidir.
• Yangın ekibinin gideceği yeri ve görevlerini panoya kaydetmelidir.
• Emercensi müdahale yapabilecek bir ekibi hazır bulundurmalıdır.
• Gerektiğinde emercensi uygulamayı tereddütsüz başlatmalıdır.
• Yangından çıkan personelin kontrol fişini iade etmelidir.

 Müdahale öncesi ön tedbirler

Bir gemide yangın alarmının verilmesi üzerine bazı personel role cetvelinde belirtilen aşağıdaki ön tedbirler alır:

• Gemideki tüm açıklıklar kapatılır.
• Yangın mahallinin havalandırma damperleri kapatılır, fanları susturulur.
• Yangın mahallinin elektrikleri kesilir.
• Yangın mahallinin gaz devreleri kapatılır.
• Yangın mahallinin yakıt devreleri kapatılır.

Yangın Role Talimleri

Gemi personeli yangınla mücadele konusunda ne kadar eğitimli olursa sonuç o kadar etkili olacaktır. Eğitimli personele sahip olmak, çok ciddi ve planlı çalışmayı gerektirir. Gemilerde oluşabilecek acil durumlara göre beklenmedik kayıpları önlemek ve acil durumların zor şartlarına karşı hazır bulunmak için gemi personelinin toplanma yerine geliş ve hareket tarzına role talimi denmektedir.

Bu talimler daima gerçeğe uygun yapılarak ilgiyi artırmalı, sıkıcı ve bilinen şeylerin tekrarına müsaade edilmemelidir.

Gemi, gemi adamlarının yalnız iş yeri değil aynı zamanda evi de olduğundan bu yerin diğer hususlarda olduğu gibi yangın bakımından da tam bir güvenlik içinde olması şarttır. Yangın hakkında hiçbir bilgisi olmayan bir gemi adamına verilen role kartının bir anlamı yoktur. Role kartı bilindiği üzere gemi adamlarının acil durumlarda görevlerinin ne olduğunu ve nerede bulunacağını gösterir. Bu acil duruma yangın da dâhil edilmiştir.

Eğitimler

Gemide yapılan yangın eğitimleri mümkün olduğu kadar gerçeğe yakın olmalı. Yapılan eğitimlerde yangının, gemide kullanılan teçhizatın teorik bilgileri de verilmelidir.

Yangın taliminin amacı, aşağıdaki olayları icra etmektir.

• Malzemeyi tanımak için
• Elimizde ne malzeme mevcut?
• Gemideki yerleri neresi?
• Nasıl kullanılır?
• Organizasyon değerlendirmesi
• Herkes görevlerinin bilincinde mi?
• Görev dağılımındaki şahıslar eksik ise ne olur?
• Özgüveni artırmak
• Teçhizatı ve sistemi tanımak
• Takım liderliğini öğretmek
• Karşılaşılabilecek problemleri anlamak
• Ekip amirlerinin tüm duruma hâkim olmasını sağlamak

Yangın Acil ekip ve görevleri

Yangınla mücadele edecek (savaşacak) bu ekiptir. Acil ekip, genellikle güverte adamlarından oluşsa da kaptan bu ekibe istediği diğer gemi adamlarını ilave edebilir, zaman zaman ekipte bulunanların yerlerini ve görevlerini de değiştirebilir ancak bu değişiklikleri yapılırken ekibin zayıflamamasına dikkat edilmelidir.

Acil ekibin amiri ikinci kaptandır. Yangın makine dairesi ve benzer yerlerde olduğu takdirde acil ekibin amiri birinci vardiya mühendisidir. Bu durumda acil ekip, makine adamlarından oluşur. Diğer bir anlatımla acil ekip durumuna hem güverte hem de makine adamlarından ayrı ayrı hazırlanmaktadır. Diğer taraftan geminin büyüklüğüne, yaptığı işe göre acil ekip birden fazla da oluşturulabilir.

Birden fazla oluşturulan acil ekiplerin amirleri, kaptan tarafından tayin edilir. Bu ekipler arasındaki iş birliği ve iletişim köprü üstü aracılığıyla sağlanır. Acil ekibin görevlerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

• Yangının yerini saptar.
• Yangının durumunu, cinsini, büyüklüğünü, merkezini, sıcaklığını ve yayıldığı yerleri, dumanın rengini ve yoğunluğunu saptar.
•  Yangının çıktığı yerlerde ya da etkisi altında kalan yerlerde gemi adamlarından varsa   kimsenin bulunup bulunamadığını araştırır.
• Yangına girecek personeli tayin eder ve onları yangına göre hazırlar, yangına gönderir. Gerekiyorsa suni solunum cihazını kullandırır.
• Yangın elbisesi giydirir.
• Yangın söndürmek için kullanılacak söndürücüyü ve teçhizatı ve söndürme yöntemini saptar.
•  Yangına komşu olan yerlerdeki durumu saptar. Gerekiyorsa buralardaki yanabilecek eşyaların kaldırılmasını ya da soğutulmasını sağlar.
• Yangınla ve yangınla mücadele eden personelle ilgili ve diğer bilgileri gemi kaptanına sürekli aktarır, kullanılan suni solunum cihazının havasını takip eder, yedeklerinin getirilmesini sağlar.
• Yangınla savaşanlarla sürekli iletişim hâlinde olur ve onların güvenliğini sağlar.
• Yangın alarmı verilir verilmez güverte lostromosu kaptanın emirlerine uygun olarak can filikaların hazırlar. Lavrasını kapatır, varsa motorunu çalıştırır ve binilecek yere (istasyona) kadar mayna eder. Bu filikalara ilave su, yiyecek ve battaniye gibi malzemelerin taşınmasını temin eder. Ayrıca can filikası telsizini kaptanın emrine uygun olarak yerleştirir. Çünkü telsiz dairesine yangın sirayet ettiği takdirde bu telsiz kullanılacaktır.

Teknik ekip ve görevleri

• Makine dairesinde toplanan ve birinci vardiya mühendisinin idaresinde bulunan bu ekip, bir yandan makineyi tüm manevralar için hazırlayacağı gibi diğer yandan da ana emercensi yangın pompalarını, tüm yangın söndürme sistemlerini çalışmaya hazırlar.
• Emercensi jeneratör hazırlanır.
• Yangının makine dairesine sıçramaması için tüm önlemleri alır.
• Köprü üstü ile tam bir iletişim içinde bulunur.
• Elektrik devrelerinde gerekli gördüklerini devre dışı bırakır.

Destek ekibi

Acil durum ekibi, yangına müdahale ederken diğer personel, destek personelidir ve ekibe yardımcı olmak hatta onları değiştirmek üzere hazır bekler. Bu arada eğer yangın alanı çevresinde parlayıcı, patlayıcı maddeler varsa bu maddeler çevreden uzaklaştırılmalıdır.

Şirket EYS kapsamında gemilerde rutin olarak gerçekleştirilen yangına müdahale ile ilgili talimlerin kaza sonuçları göz önünde tutularak etkin senaryolara göre tekrar planlanması ve yapılan planlamaya uygun olarak talimlerin personelde farkındalığı artıracak şekilde gerçekleştirilmesinin sağlanması,Tavsiye olunur.

Gemilerdeki yangınların söndürülmesi

Yangınlar ve patlamalar, Gemilerin hem işletmeleri sırasında hem de Tersanede onarımları sırasında meydana gelen felaketlerin ana nedenleridir.

Gemilerdeki yangınlar genellikle büyük boyutlar alır ve büyük maddi hasara yol açar. Gemilerdeki yangınları söndürmek,büyük zorluklarla Yangınları söndürme uygulaması, ana engelin duman ve ısı olduğunu göstermektedir. Gemilerde yangın söndürme, yetersiz doğal aydınlatma, yoğun duman, yüksek sıcaklık, gemi yapılarının termal iletkenliği, koridorlar, merdiven şaftları ve havalandırma kanalları vb.

Yangın istatistikleri, en fazla yangının gemilerin yaşam mahalli ve çalışma alanlarında meydana geldiğini diğerlerinin ise kargo bölümlerinde olduğunu göstermektedir.

En zor durum, yakıtın yanması sırasında gelişir, yani, MGO'da yanıcı sıvılar , 2-3 dakika içinde sıcaklığın 350-400 ° C'ye ulaştığı ve 10 dakika sonra, bitişik bölmelere bitişik malzemelerin tutuşması. olasılığı mümkündür. MGO'nun üst yapı ile bağlantısı olduğundan 15 dakika içerisinde yangın üst yapıya yayılır .

Yangın, metal perdelerin, bölmelerin ve güvertelerin ısı iletkenliği nedeniyle 10-15 dakika içinde ve ısı yalıtım korumalı yapılardan 1 saat içinde bir kompartmandan diğerine yayılır

Çeşitli amaçlar için gemilerin yüksek yangın tehlikesi göz önüne alındığında, yangından korunmaları için önlemler sağlanır yapısal koruma, otomatik yangın söndürme tesisatları ve alarmlar ile koruma ve yangın geciktirici perdeler, damperler, yangın önleyiciler vb.

Gemilerde çıkan yangınları söndürürken öncelikle rıhtıma bırakılıp kıyı yapılarından ve diğer gemilerden uzaklaştırılıp uzaklaştırılamayacağının belirlenmesi gerekir. Gemide patlayıcı, yanıcı gaz veya diğer yanıcı sıvı yüklerin bulunması ve yangının diğer gemilere veya kıyı yapılarına sıçrama ihtimalinin bulunması durumunda gemi yön değiştirir.

Birkaç kamara yangına maruz kalırsa ve yanma koridorlar, geçitler, boyunca yayılmasını engelleyemiyorsa, tüm kapıları, menhol kapakları, lumbuzları kapatmak, yanan bölgenin soğutmalarını sağlamak, tüm havalandırma sistemlerini kapatmak, elektrik Yangın alanındaki aydınlatma ve elektrik şebekelerini kesip, perdelerin soğutulmasını sağlamak için, yanan kamaralara bitişik yerlere gerekli sayıda su, köpük boruları konsantre edin.

Üst güvertedeki yangınlarla mücadele ederken, üst güvertelerdeki az miktarda su bile geminin yana yatıp alabora olma riskini arttırdığından, geminin dengesine özel dikkat gösterilmelidir.

Ambarlardaki yangınları söndürürken, yanma kaynağını tespit etmek ve boyutunu belirlemek zordur. Yanma yeri, ambardan çıkan dumanın yoğunluğu dumanın çıkışını önemli ölçüde saptırabileceğinden bu teknik her zaman doğru değildir. Kuru yük gemilerinde, yükün yerini ve niteliğini gösteren ambar yükleme çizelgeleri bulunur. Kargo haritasını kullanarak yangının yerini belirleyebilirsiniz. Yanma yeri ayrıca renk değişikliği ve perdelerin ve güvertelerin ısınma derecesi ile belirlenir.

Yanan ambarlarına CO2 basılması, yalnızca diğer söndürme yöntemlerinin etkili olmadığı veya yangın söndürme maddelerinin yanma merkezine nüfuz etmesi ve tedarikinin mümkün olmadığı aşırı durumlarda, son çare olarak başvurulur.

Petrol tankerlerindeki yangınları söndürmek, en çok zaman alan ve karmaşık bir süreçtir. Sabit araçlarla hacimsel söndürme, tankların tahrip olmadığı ve sıvı yüzeyini atmosfere bağlayan deliklerin alanının önemsiz olduğu (tank alanının en fazla %10'u) durumlarda uygulanabilir. Tanklar önemli ölçüde tahrip olursa, mobil araçlardan gelen köpüklerle yüzey söndürmeye başvururlar.

Limanlarda başarılı bir söndürme sağlamak için, liman yetkilileri ile birlikte itfaiye şefi, yangın durumunda liman hizmetleri ve deniz taşıtlarının itfaiye ekipleri ile iletişim sağlanmalıdır.

Gemide yangın söndürmenin daha etkin yönetilmesi ve kıyı ile iletişimin sağlanabilmesi için öncelikle acil durum gemisinin, itfaiyecilerin ve söndürmede görev alan diğer gemilerin yayın ağının yanı sıra Düdük ve megafonların kullanılması gerekmektedir. Bir geminin içindeki portatif telsizlerle çalışmak zordur. Geceleri kıyı ile haberleşmek için acil durum gemisinin ve yangınla mücadeleye katılan diğer gemilerin ışıklı sinyalizasyon cihazları da kullanılabilir. Limandaki geminin yangınları söndürürken, insan gücü ve ekipman rezervinin genellikle yoğunlaştığı Liman ile iyi iletişim kurmak çok önemlidir.

Tankerlerde büyük miktarlarda tehlikeli yük taşıdıkları için yangın ve patlama kazaları sıklıkla meydana gelir. Yangın ve patlama kazalarını önlemek için kazalara neden olan faktörleri ve etkilerini analiz etmek gerekir. Birincil nedenlere yol açan altta yatan nedenlerin olasılığı,güvenli olmayan tank atmosferi ortamı üzerinde insan faktörlerinden daha büyük bir etkiye sahip olduğunu gösterdi. Yangın ve patlama kazalarını önlemek için, denizciler için yeterli çalışma ve dinlenme sürelerinin sağlanması ve prosedürlere ve çalışma yönergelerine uyulması gerekmektedir.

Deniz yangın ve patlama kazalarının sık meydana gelmesini azaltmak için, bu kazaların birincil nedenleri ve altında yatan nedenlerin oluşma olasılıkları yangın ve patlama kazalarını azaltmaya yönelik müdahale önlemleri önerilmiştir.

Gemillerde yangın ve patlamalar gibi büyük felaketler ender olsa da alınması gereken önlemlerin belirlenmiş olması ve sürekli bir şey olacakmış gibi personellere talimlerin yapılıp eğitimlerin verilmesi güvenlik açısından çok önemlidir. Yaşanan kazaların önlenebilmesi için alınması gereken güvenlik önlemleri zor ve masraflı olarak görülse de, bu önlemlerin alınmadığı durumlarda yaşanabilecek felaketlerin sonuçlarıyla kıyaslanamaz.

Pruvanız neta, denizleriniz sakin, rüzgarınız kolayına olsun. Selametle…

Gemi Makineleri İşletme Mühendisi

Birol Çetinkaya

Kaynaklar :

Megep Modülü