BOĞAZLARIN ÖNEMİ VE VARYAG’IN BİZE ANIMSATTIKLARI

Değerli okurlar, artık geldim ve ilk yazımı denizlerde efsaneleşmiş bir uçak gemisi olan VARYAG’dan söz ederek kaleme almak istedim. Zira Türkiye’nin günümüzdeki stratejik konumunu değerlendirmek için önemli bir ilham kaynağı.

Suriye’de süren 13 yıllık iç savaş, günümüzde süren Ukrayna-Rusya savaşı ve İsrail-Filistin savaşı. Değişen dengeler ve digital çağla beraber artan güçlü istihbarat teknikleri. Küreselleşmenin beraberinde getirdiği çok faktörlü olaylar bana savaşların en büyük donanma gücü olan uçak gemilerini hatırlattı. Tabi uçak gemileri demişken de VARYAG’ı hatırlamamak mümkün değil. ABD, Çin, Rusya, Fransa dahil dünyada 7 ülkede farklı kapasitelere sahip savaş gemileri bulunmakta. Uçak gemileri, yüzeyi tamamen pistten oluşan deniz üzerinde giden bir havalimanı pistini anımsatan görünüşe sahiptir. 1910 yılından bu yana projeleri süren uçak gemilerinden şüphesiz en polüler olanı VARYAG. Deniz ticaretinin yüzde 35’ini elinde tutan ve gemi sayısı bakımından dünyanın en büyük donanmasına sahip olan Çin, 1988 yılında VARYAG’ı hurda olarak 20 milyon dolara Ukrayna’dan satın almıştı. VARYAG’ın geçmişini anımsarsak 1985 yılında Karadeniz'deki Nikolayev tersanesinde, Sovyetler Birliği'nin ikinci uçak gemisi olarak inşa edilmeye başlandı. 304 metre uzunluğunda, 75 metre genişliğindeydi. 1991 yılında Sovyetler Birliği çöktü, dağıldı. Rus ekonomisi de çökünce, VARYAG öylece bırakıldı, motoru yoktu, dümeni yoktu, silahları yoktu, elektronik aksamı yoktu, henüz prizi bile yoktu. İskelesine bağlı olduğu Nikolayev tersanesi, Sovyetler Birliği dağılınca Ukrayna sınırları içinde kalmıştı. Haliyle gemi de Ukrayna’nın malı oldu. Ekonomisi çökük olan Ukrayna da Varyag'ı hurda fiyatına satışa çıkardı. İngiltere 1996'da satın aldı ama daha sonra sözleşme iptal edildi. Nihayetinde 1998 yılında, Hong Konglu bir işadamıtarafından 20 milyon dolara satın alındı.
Çin’in bu alışverişi diğer büyük devletlerin dikkatini çekmiş ve geminin akibetinin yıllarca istihbarat örgütlerinin radarına takılmasına neden oldu. Bir dönem “Yüzer bir kumarhane” olacağı ortaya atılan geminin Ukrayna Mykolaiv’den başlayıp Çin Dalian’da sonlanan yolculuğu oldukça sansasyoneldi. VARYAG, tek çıkış yolu olan Türk Boğazlarından römorkörlerle çekilerek geçirilmesine uzun süre izin verilmemesi nedeniyle tam 627 gün yerinden oynatılamamıştı. Ukrayna-Rusya savaşının gündemde olması boğazların ve VARYAG’ın hikayesini bizlere birkez daha hatırlattı. VARYAG’ı o dönem Ukrayna’ya hibe eden Rusya geminin boğazlardan geçişine ses etmemişti. ABD ise aksi yönde geminin boğazlardan çıkmamasını istiyordu. Ancak bugün ABD’nin boğazlar üzerinden Ukrayna’ya yardım etmemesi için de Montrö Sözleşmesi gündeme getiriliyor.
Türkiye’nin boğazlar gibi stratejik bir unsura ve üç denizde de kıyılarının olması akıllara uçak gemimizin olup olmadığını getiriyor. “TCG Anadolu (L-400)” adlı gemi, Türk Deniz Kuvvetleri envanterinde bulunan LHD sınıfı (havuzlu helikopter gemisi)yani savaş gemisi konumunda. TCG Anadolu, Türk Donanma tarihinin ilk LHD gemisidir. İstanbul merkezli Sedef Tersanesinde inşa edilen TCG Anadolu 10 Nisan 2023'te Türk Deniz Kuvvetleri envanterine katıldı. Gemi, Türk Deniz Kuvvetleri için bir komuta merkezi ve amiral gemisi görevi görürken, Türk Silahlı Kuvvetlerinin uzun süreli muharebe, uzun mesafeli askerî muharebe veya insani yardım operasyonları gibi çeşitli ihtiyaç ve gereksinimlerini de karşılayabilmekte. Görünen o ki uçak gemilerine olan ihtiyaç stratejik bir öneme sahip. 627 gün boğazlardan geçişine izin verilmediği için Çin’e ulaşamayan VARYAG, Türkiye’nin denizlerdeki stratejik önemini en iyi yansıtan olgulardan biriydi. Günümüzde de değişen bir şey yok. Boğazlar ve Türkiye eskisinden daha fazla stratejik öneme sahip. Şu an Çin’in ilk uçak gemisi olarak Batı Pasifik ve Güney Çin Denizi’nde Liaoning ismiyle sularda yerini koruyan gemi, şüphesiz önemli bir simge.

Devamı var...