Türkiye'de balık ihracatının durumu

  Üç yanı denizlerle çevrili Türkiye?de balıkçılığın bir türlü istenilen noktaya gelemediğinden şikayet edilir. Asıl başarı hikayesi ise bütün sıkıntılara rağmen baraj ve dere önlerinde kurulan alabalık çiftliklerinde yazılıyor?
TATLI su balıkçılığı konusunda Türkiye?de çok büyük mesafeler alındı. Alabalıkta yıllık üretim 187 bin tona ulaştı. Son beş yılda sürekli artan bir ivme var. Anadolu?da birçok ilde açılan sulama barajları, dere, nehir önleri balık çiftlikleriyle doldu taştı. 2014 yılında üretimde düşüş beklense de Türkiye halen Avrupa?nın en büyük alabalık üreticisi. Alabalık üretiminde Muğla, İzmir, Elazığ, Malatya, Denizli, Kayseri, Kahramanmaraş, Şanlıurfa ve Tunceli gibi iller ilk sıralarda yer alıyor. Yatırımlar bu illerde yoğunlaşırken, denizi olmayan bu kentler Avrupa?ya yaptıkları ihracat ile dikkat çekiyor.

 Su ürünleri sektörüne yatırım yapmak isteyenlere yönelik devlet teşvikleri de var. Kilogram başına 65 kuruş ile 1 TL arasında destekler veriliyor. Bu teşviklere ilave olarak tesis yatırımları da destekleniyor. Su ürünleri konusunda faaliyet göstermek isteyen girişimciler Ziraat Bankasının üreticilere kullandırdığı ?Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisinden? yararlanabiliyor. Tesislerde kullanılan ekipmanların bir kısmına yüzde 50 hibe desteği veriliyor.

YEM FİYATLARINDA ARTIŞ

 Sektör bu desteklerden memnun olsa da bu aralar pek keyifli olduğu söylenemez. Keyifsizliğin sebebi ise, yem fiyatlarındaki artışlar. Alabalık yetiştiricilerinin en büyük girdisi olan yemin toplam maliyet içindeki payı yüzde 70?e ulaşıyor. İşte en önemli maliyet kalemi son bir yıl içinde ciddi oranlarda artmış. 25 kiloluk bir torba yemin fiyatı 58 TL?den 95 TL?ye yükselmiş. Geçen yıl bir kilo balık ile yaklaşık olarak bir kilo yem alınabilirken, şimdilerde 1.5 kilo balık bile bir kilo yem almaya yetmiyor.

 Alabalık üretiminde öne çıkan illerden biri olan Malatya?nın Alabalık Üreticileri Birliği Başkanı Fatih Kabakaş, yem konusunun sektörü tehdit eder hale geldiğini söylüyor. Konuyu, Şubat ayında Ankara?da düzenlenecek bir toplantı ile dillendireceklerini söyleyen Kabakaş, ?İşletmelerde ciddi kapasite düşüşleri var. Yüzde 30 seviyesinde kapasiteyle çalışır hale geldik. Yem sorunu çözülmezse Avrupa liderliği filan kalmaz? diyor.
Kabakaş?ın verdiği bilgiye göre, Malatya?da alabalık üretimi yapan 60 işletme bulunuyor. 14 bin ton kapasiteye sahip olsalar da bu yıl 5 bin ton civarında üretim bekleniyor. Geçen yıl 10 bin ton üretimle 50 milyon TL?lik bir ciro elde edilmiş. Kabakaş?ın verdiği bilgiler de sektörün içinde bulunduğu maliyet sıkıntısını doğruluyor. Kabakaş, ?Devletin destekleri yerinde. Ancak yem sıkıntısına çare bulunmalı. Malatya?da potansiyel beş katına çıkabilir. Sorunlar çözülür, işletmeler rahatlarsa 250 milyon TL?lik bir büyüklüğe rahatlıkla ulaşırız? diyor. Kabakaş, yem fiyatlarındaki aşırı yükselme nedeniyle ihracat pazarlarında fiyat tutturamadıklarını da belirtiyor.

  TÜTSÜLÜ ALABALIK İHRACATI
Alabalık üretiminde Muğla açık ara önde olsa da Türkiye?nin alabalıktaki en büyük firması Denizli?de. 1988 yılında Denizli?de kurulan Özpekler Su Ürünleri?nin Denizli, Burdur ve Muğla?da dokuz çiftliği bulunuyor. Çiftlik ve balık işleme fabrikalarında 188 kişi istihdam ediliyor. Özpekler Su Ürünleri Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Özpek, ?Fabrikamızda balıkları işleyip ihracat yapıyoruz. Tütsülenmiş balık ihracatı yapıyoruz. Şişleme, fümeleme (ısıl işlem) ve fileto prosesleri işlemlerinden sonra ürünleri vakumlu ambalajlarda dondurup, paketliyor ve -40º şok odalarında muhafaza ederek başta Almanya olmak üzere Danimarka, Hollanda, Belçika, Norveç gibi Avrupa Birliği ülkelerine ihraç ediyoruz. Geçen yıl 13 milyon dolarlık ihracat yaptık? diyor.
Denizli İhracatçılar Birliği Başkanı Süleyman Kocasert de tekstil ve diğer sanayilerle öne çıkan Denizli?nin alabalık ihracatında da önemli bir ivme yakalamasını bekliyor. Kocasert, ?Denizli, alabalık üretimine uygun olabilecek bölgelere sahip. Dolayısıyla balık üretimini ve ihracatını daha ileri noktalara da taşıyabilir. Avrupa ülkelerine, denizi olmayan bir kentten tütsülenmiş alabalık ihracatını başaran Özpekler takdir edilmeyi hak ediyor? diyor.

ABALIOĞLU?AN BÜYÜK ATILIM

 Piyasa şartlarındaki değişim nedeniyle üreticiler arasında da hareketlilik yaşanıyor. Yem fiyatlarındaki artış nedeniyle bazı işletmelerin zorlandığı konuşuluyor. Sektörün büyüklerinden biri olan Çobanlar Alabalık da zorlu süreçte el değiştirmiş. Yıllık 15 bin ton üretimi bulunan Çobanlar?ın Kayseri ve Muğla Fethiye?deki tesisleri bir ay önce Abalıoğlu Yem?e geçmiş. Abalıoğlu, yemden sonra alabalık konusunda da iddialı bir hale gelmek için ayrı bir ekip oluşturmuş. Tesisleri elden geçiriyormuş. Abalıoğlu Balık?ın başına da Yasemin İşsever?i atanmış. Çobanlar Group?un Kayseri Pınarbaşı, Muğla Fethiye, Kayseri Yamula, Kayseri Bahçecik, Gaziantep Karkamış, Muğla Ören, Isparta Merkez?de balık çiftlikleri ve balık işleme tesisleri var. İsmail ve Adem Çoban ile Tahsin Şimşek?e ait olan Çobanlar Grup, üretiminin büyük kısmını ihraç ediyor.
Demir çelik devi de balıkçılık yapıyor

 Demir çelik sektöründe yaptığı yatırımlarla öne çıkan İÇDAŞ Demir Çelik, fabrikalarında kullandıkları suların bir kısmını arıtarak İÇDAŞ Balık Üretim Çiftliği?nde kullanıyor. İÇDAŞ Yardımcı İşletmeler Müdürü Tuncay Tavus, ?Üretimlerimizin yapıldığı dört havuza saatte 160 metreküp soğutma suyu veriyoruz. Demir çelik tesisleri proseslerini soğutan deniz sularının küçük bir kısmını, denize dönmeden önce balık havuzlarında değerlendiriyoruz. Balık yetiştiriciliği için 12 ay boyunca ideal sıcaklık aralığında olan bu sular sayesinde, balık gelişiminin soğuk mevsimlerde de devam etmesini sağlamış oluyoruz? diyor. Diğer üretim çiftliklerine göre yüzde 20-30 civarında daha karlı işletme niteliğine sahip olduklarını söyleyen Tavus, ?Balık üretim çiftliğimizde yavru balıklar bir yılda 300 gramlık porsiyonluk boya ulaşıyor ve satışı yapılıyor? diyor.
Konya Şeker, tatlı su çuprası yetiştiriyor
Pankobirlik kuruluşu olan Konya Şeker ilginç bir yatırıma imza attı. Fabrikadan çıkan hiçbir çıktıyı boşa harcamayan şirket fabrikanın bahçesine 150 bin adetlik tatlı su çuprası tesisi kurmuş. Klasik balık çiftliklerinden çok fabrikayı andıran çiftlik son derece modern bir yapıya sahip. Konya Şeker Yönetim Kurulu Başkanı Recep Konuk, ?Fabrikadan çıkan sıcak suyu soğuturken değerlendirelim istedik. 26-27 derecede hayat bulan tatlı su çupraları için tesis kurduk. Havuzlarda 150 bin balık var. Bu sayı kısa sürede 1 milyon adete çıkacak. İlk balıklar da mayıs ayı gibi restoranlarda olacak. Bu işimizi de büyütmek istiyoruz? diyor.
Alabalık üretiminde öne çıkan iller
Amasya, Burdur, Denizli, Elazığ, Gaziantep, Hakkari, İzmir, Kayseri, Malatya, Muğla, Samsun, Sivas, Trabzon, Tokat, Tunceli, Van

  ELAZIĞ?DA 107 ÇİFTLİK VAR

 Alabalık yetiştiriciliğinde öne çıkan illerin başında Elazığ geliyor. Keban ve Karakaya baraj gölleri ile Fırat Nehri üzerinde 107 tane işletme bulunuyor. Bu çiftliklerde yaklaşık bin 500 kişi istihdam edilirken, yetişen alabalık, çupra ve levrekler başta Avrupa olmak üzere tüm dünyaya ihraç ediliyor. Elazığ?da yıllık 30 bin ton alabalık, levrek ve çupra üretimi yapılıyor.
Elazığ?da ilk alabalık çiftliği 1996 yılında kurulmuş. Keban Balıkçılık?ın sahibi Ayhan Şimşek, Elazığ?da alabalık yetiştiriciliğinin öncüsü olduklarını söylüyor. Yıllık üretim kapasitelerinin 15 bin ton olduğunu belirterek, Keban ve Karakaya baraj gölleri ile Fırat Nehri üzerinde çiftliklerinin olduğunu söylüyor. Üniversitelerin yaptığı bir çalışmaya göre Fırat Nehri, alabalık üretimi için en uygun su özelliğini taşıyor. Şimşek, ?Elazığ?ın üç tarafı sularla çevrili; balık için çok elverişli bir bölge. Bu işi ilk biz başlattık. Bugün 107 işletmenin faaliyet gösterdiği önemli bir sektör haline geldi. Balık yetiştiriciliğinde Muğla bölgesinden sonra ikinci sıradayız. Alabalık özelinde ise ilk sıradayız? diyor?

 Balık yetiştiriciliğinde öne çıkan illerden biri de Van. Van Gölü ve çevredeki baraj göllerinde toplam 43 yetiştirici bulunuyor. Van Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü verilerine göre, üretim özellikle Gürpınar ve Çatak ilçelerinde yoğunlaşıyor. 43 işletmenin 30?u bu iki ilçede bulunuyor. Van?da 13 yeni tesis de faaliyete geçmek için gün sayıyor. Bu tesislerin faaliyete geçmesiyle birlikte yıllık üretim kapasitesi 5 bin 772 tona, yavru balık üretim sayısı ise 32 milyon 710 bine ulaşacak.
Van?da balık üretiminden bahsedip de dünyaca ünlü inci kefalinden bahsetmemek olmaz. Türkiye?de sadece Van Gölü?nde yetişen bu özel balıklar özel izinle avlanabiliyor. 113 balıkçı gemisi günlük azami 250 kilogram balık avlayabiliyor. Van Gölü?nden çiftlikler hariç yılda 2 bin 500 ton balık çıkıyor.
Avrupalı tüketici nasıl balık istiyor?

 Türkiye?de yetişen alabalıkların önemli bir kısmı ihraç ediliyor; özellikle Avrupa Birliği ülkelerinden ciddi talep var. Avrupa?da alabalık konusunda Türkiye lider konumunda. Peki Avrupalı tüketici ne tür ürünleri tercih ediyor? Sektörden aldığımız bilgilere göre, en çok tercih edilen tür füme isli balık. Izgaralık, poşetlenmiş balıklar da talep görüyor. Fileto balık miktar olarak ilk sırada yer alırken, Avrupalı tüketiciler özellikle şoklanmış ambalajları tercih ediyor. Balık yumurtası en çok tercih edilen yan ürünlerin başında geliyor.