Osmanlıların İlk Denizaltıları

134 yıl önce bugün, 24 Mart 1888'de, Abdülhamid ve Abdülmecid adlı iki denizaltı Türk donanmasına katıldı. 3 yıl kadar önce, 1885 sonlarında Yunanistan'ın yeni bir deniz aracı satın aldığı bilgisi Sultan Abdülhamid'in kulağına ulaşmıştı. Sultan, “denizin altında bir balık gibi yüzen” ve suyun altında düşmanına yaklaşarak gönderdiği torpidoyla gemileri batırabildiği söylenen bu araçla ilgili haberlerden çok etkilenmişti. Hemen İngiliz mühendis G. W. Garrett'ı İstanbul'a davet edip, ondan üçer üçer torpido atabilecek iki ayrı taht-el bahir, yani denizaltı yapması isteğinde bulunmuştu.

İsveçli silah üreticisi Nordenfelt şirketi ile imzalanan anlaşma gereğince, denizaltılar İngiltere’de inşa edildikten sonra sökülerek sandıklara yüklenecek ve İstanbul’da tekrar monte edilecekti. 2.5 ayda tamamlanan denizaltıların Garrett'ın Yunanistan için yaptıklarından ayrılan tarafları da vardı. Torpido tüpü gemi yüzeyindeydi ve güvertesine makineli tüfek konulmuştu. 4 Şubat 1887 tarihinde yapılan ilk deneme, o haftaki Levant Herald'da şöyle anlatılıyordu: “Akşamüstü saat 14.30’da, Nordenfelt’in yaklaşmasıyla Galata Köprüsü’nden bir hayranlık uğultusu yükseldi. Daha hafif gemilerin arasında ustaca süzülerek Haliç’ten çıktı ve hiç yavaşlamadan köprüden geçti. Açıklığın darlığı ve ters akıntı hesaba katıldığında bu hiç de kolay bir iş değildi. Hakkındaki yorumları duymak çok eğlenceliydi, çünkü sadece ‘kubbesi’ ve torpido tüpünün üstü görülebiliyordu ve bu kısımlar kolaylıkla bir deniz canavarının kamburuna ve yüzgeçlerine benzetilebilirdi.”

Abdülhamid’in deneme dalışları yapılırken, Abdülmecid adı verilen ikinci denizaltının da montajı yapılıyordu. İkinci gemi de 4 Ağustos 1887’de denize indirilebildi. Her iki geminin de torpido denemeleri 1888’in Ocak ayında İzmit kıyılarında yapıldı. 10 mile yakın bir hıza ulaşan denizaltılar, hedef gösterilen ahşap gemiye başarılı bir şekilde su altından torpido attılar. Böylece Osmanlı donanması dünya üzerinde “torpido atan ilk denizaltıların sahibi” olarak tarihe geçti.

Bununla birlikte denizaltılar umulan faydayı sağlamadı. Alınan iki geminin de sualtı seyir süreleri çok kısaydı. Henüz periskop icat edilmediğinden dışarısı ancak cam bir kubbeden gözetlenebiliyordu. Ayrıca kömürlü araçların yakıtını depolamak çok zordu. Sonunda Osmanlılar, bir ilki başarmalarına rağmen hızla ilerleyen denizaltıcılık teknolojisinin gerektirdiği büyük bütçelere yetişemedi. Abdülhamid ve Abdülmecid ise birkaç deneme seyrinin ardından Haliç'e çekildi ve bir daha kullanılmadı. (Kansu Şarman, NTV Tarih'in Mayıs 2009 sayısı için yazmıştı.)