Kılavuz Kaptanlar Yönetmeliği’ne Karşı Açılan Davalar

Kılavuz Kapt uluç Hanhan Kılavuz Kaptan ne demektir. Görevi nedir? İlgili yönetmelik ve kanunlar nasıl olmalı?  Bütün bunlara açıklık getirdi.

Kapt. Uluç Hanhan kimdir?

Yüksek Denizcilik Okulu 1987 Güverte mezunu Kılavuz Kaptan Uluç Hanhan, yerel tarih çalışmaları yapıyor, yakın dönem deniz tarihiyle ilgili makaleler yazıyor. Bir Zamanlar Uzunada adlı kitabı bulunan Hanhan, yayınlanmak üzere olan İzmir Körfezi Batıkları adlı kitabını heyecanla bekliyor.

Denizcilik Dergisi'nde yayınlanan yazısını virgülüne dokunmadan sizlerre aktarıyoruz

İki sivil toplum örgütünün davasının referans alındığı yönetmelikte yer alan kılavuz kaptan tanımına bir göz atalım. Yönetmelikte kılavuz kaptan şöyle tanımlanmış: “Gemi kaptanının sorumluluğu esas olmak üzere, sahip olduğu kılavuz kaptan yeterliği ile geminin seyir ve manevrasına yönelik konularda gemi kaptanına danışmanlık yapan kişiyi” ifade eder. Görüldüğü üzere bu tanım tam olarak kılavuz kaptanın rolünü tanımlamada eksik bir şeylerin olduğunu gösteriyor gibi. Peki, eksik olan şeyler nedir? Belki de en önemli unsur tecrübedir.  Tecrübenin önemini kim göz ardı edebilir? Kılavuz kaptanlar genelde eski bir gemi kaptanıdır ve görev yaptığı liman ve/veya suyolunda tecrübesi ile ön plana çıkan denizcidir. Seyir konusunda uzmanlaşmıştır, liman giriş ve çıkışlarında, dar suyollarında veya tehlikeli bölgelerde gemileri güvenli bir şekilde yönlendirir ve manevralarını yapar. Kılavuz kaptanlar, çalıştıkları bölgenin deniz haritalarını, derinliklerini, akıntılarını, rüzgârlarını, mevsimsel döngülerini, yerel trafiğini, görev yaptığı bölgenin risklerini ve diğer yerel koşulları iyi bilirler. Bu bilgileri kullanarak geminin güvenli bir şekilde seyir yapmasını sağlarlar. Kılavuz kaptanlar, geminin kaptanı ve yerel denizcilik otoriteleriyle ( Liman Başkanlığı, Gemi Trafik Hizmetleri, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, Gemi Kurtarma İşletmesi, Sahil Güvenlik, ilgili kılavuzluk teşkilatı, ilgili romörkörcülük teşkilatı) sürekli iletişim halindedir. Gemi ve sahil arasında koordinasyonu sağlar, güncel bilgileri paylaşır ve talimatları ileterek güvenli bir seyir gerçekleştirir. Kılavuz kaptanlar, görevlerini icra ederken can, mal ve deniz çevresinin korunmasında öncü rol alırlar. Son yıllarda özellikle gece koşullarında yapılan denizi kirletme olaylarının raporlanmasında katkılarına rastlanmaktadır. Deniz çevresinin korunması ve kazaların önlenmesi konusunda oynadıkları öncü rol ortadadır.

Yukarıda da belirtildiği üzere 29 Ağustos 2024’te yayınlanan ve yürürlüğe giren söz konusu yönetmelik ile ilgili hem Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği hem de İTÜ Denizcilik Fakültesi Mezunlar Derneği tarafından dava açılmıştır. Bu yazıda her iki derneğin açtığı davaların ortak ve müstakil yönleri derlenmeye çalışılacaktır.

1. AA) Önce Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği’nin açtığı davaya göz atalım. Davanın istem sonucunda, beş madde yazılmıştır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

AA.1) 66. Maddenin 1. Fıkrası “c” bendinde yer alan “bir” ibaresinin öncelik ve ivedilikle yürütülmesinin durdurulmasına, daha sonra duruşmalı inceleme yapılarak haksız ve hukuka aykırı dava konusu işlemin iptaline,

önetmelikte ne yazıyor?

66. madde 1. c) Kılavuz kaptan yeterliğine sahip olmak için 40 ıncı maddenin birinci fıkrasında yer alan hükümlere ilave olarak, 5237 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile bu Yönetmeliğin 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlar, Devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, edimin ifasına fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçları veya kaçakçılık suçlarından dolayı hürriyeti bağlayıcı ceza ile hüküm giymemiş olmak.

AA.2) Yönetmeliğin 69’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasında yer alan “görev başı eğitim şartını sağlamadan” ibaresinin, öncelik ve ivedilikle yürütülmesinin durdurulmasına, daha sonra duruşmalı inceleme yapılarak haksız ve hukuka aykırı dava konusu işlemin iptaline,

69.madde. (3) Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışan kılavuz kaptanlar, İdarenin izin verdiği durumlarda bu bölümde belirtilen görev başı eğitim şartını sağlamadan herhangi bir kıyı tesisinde İdare tarafından görevlendirilebilir.

AA.3) Yönetmeliğin 70’inci maddesinin 6’ncı fıkrasında yer alan, “İdare beşinci fıkrada belirlenen altmış beş yaş sınırını en erken 24 ay sonra uygulanmak üzere altmış yaşına kadar indirebilir.” ibaresinin, öncelik ve ivedilikle yürütülmesinin durdurulmasına, daha sonra duruşmalı inceleme yapılarak haksız ve hukuka aykırı dava konusu işlemin iptaline,

Yönetmelikte ne yazıyor?

70. madde (6) İdare beşinci fıkrada belirlenen altmış beş yaş sınırını en erken 24 ay sonra uygulanmak üzere altmış yaşına kadar indirebilir.

AA.4) Yönetmeliğin 70’inci maddesinin 7’nci fıkrasının “a” bendinde yer alan, “Mesleki ilke ve gerekler ile mesleki etik sorumluluklarına aykırı hareket eden kılavuz kaptanlar için ihtar” ibaresinin, öncelik ve ivedilikle yürütülmesinin durdurulmasına, daha sonra duruşmalı inceleme yapılarak haksız ve hukuka aykırı dava konusu işlemin iptaline,

Yönetmelikte ne yazıyor?

Madde 70. (7) Gemiadamları Disiplin Komisyonu kılavuz kaptanlara uygulanacak idari yaptırımlar ile ilgili değerlendirmeyi yaparken, İdare tarafından yürütülecek teknik ve idari tahkikatın sonucunu göz önüne alarak;

1. a) Mesleki ilke ve gerekler ile mesleki etik sorumluluklarına aykırı hareket eden kılavuz kaptanlar için ihtar,

AA.5) Yönetmeliğin 70’inci maddesinin 7’nci fıkrasının “b” bendinde yer alan, “Kılavuz kaptanlar ile ilgili meri mevzuatta belirtilen hususlara aykırı hareket eden kılavuz kaptanların yeterlik belgelerinin altı aya kadar askıya alınması” ibaresinin, öncelik ve ivedilikle yürütülmesinin durdurulmasına, daha sonra duruşmalı inceleme yapılarak haksız ve hukuka aykırı dava konusu işlemin iptaline

Yönetmelikte ne yazıyor?

7) Gemiadamları Disiplin Komisyonu kılavuz kaptanlara uygulanacak idari yaptırımlar ile ilgili değerlendirmeyi yaparken, İdare tarafından yürütülecek teknik ve idari tahkikatın sonucunu göz önüne alarak;

1. b) Kılavuz kaptanlar ile ilgili meri mevzuatta belirtilen hususlara aykırı hareket eden kılavuz kaptanların yeterlik belgelerinin altı aya kadar askıya alınması.

1. BB) İTÜ Denizcilik Fakültesi Mezunlar Derneği’nin basın açıklamasından ve alınan ilave bilgilerden hareketle dava konusu şunlardır:

BB.1) 45. Madde 2. Fıkranın tamamının iptali ve yürütmenin durdurulması,

Yönetmelikte ne yazıyor?

Madde 45. (2) Yabancı bayraklı gemilerde çalışan gemiadamları, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra başlayan deniz hizmetlerinin geçerli sayılabilmesi için gemiye katılış ve gemiden ayrılış ordinolarını en geç iki ay içerisinde GİBS’e girer. Bu gemiadamları deniz hizmetlerini kanıtlamak zorunda oldukları süreler için sosyal güvenlik primlerinin en az asgari ücret üzerinden isteğe bağlı veya yurtdışı borçlanma şeklinde ödendiğini gösterir belgeleri sunmaları halinde bu süre şartı aranmaz. Gemiadamlarının gemilerdeki hizmet süreleri, e-Devlet sisteminde bulunan yurt dışı giriş/çıkış kayıtlarıyla uyumlu olmalıdır. İdare, söz konusu hizmetlerin kanıtlanması için gerekli gördüğü hallerde ilave bilgi/belge isteyebilir.

BB.2) 45. Madde 3. Fıkranın tamamının iptali ve yürütmenin durdurulması,

Yönetmelikte ne yazıyor?

(3) İdare, yabancı bayraklı gemilerde çalışan gemiadamlarının hizmetlerinin doğrulanması için isteğe bağlı sigortalılık veya yurtdışı borçlanma zorunluluğu getirebilir.

BB.3) 62. Madde 1. Fıkrasının “yeterlik belgelerinin altı aya kadar askıya alınması, yeterli belgelerinin bir alt yeterliğe indirilmesi, yeterlik belgelerinin iptali veya ilgilinin denizde çalışmaktan men edilmesi gibi yaptırımlardan birinin uygulanmasına karar verilebilir ibaresi kapsamında kısmen ve bu doğrultuda bağlantılı hükümleri olan 8.10.11 fıkraların tamamının iptali ve yürütmenin durdurulması.

Yönetmelikte ne yazıyor?

MADDE 62- (1) Gemiadamları Disiplin Komisyonu, gemiadamının işlediği kusurun ağırlık derecesi ile ihmal veya kasıt unsurlarının varlığına göre ihtar, yeterlik belgelerinin altı aya kadar askıya alınması, yeterlik belgelerinin bir alt yeterliğe indirilmesi, yeterlik belgesinin iptali veya ilgilinin denizde çalışmaktan men edilmesi gibi yaptırımlardan birinin uygulanmasına karar verebilir ve kusur, ihmal ve yetersizlik görülen konularla ilgiligemiadamının komisyonca uygun görülen eğitimleri almasını veya 55 inci maddede tanımlı sağlık raporu veya ilgili testleri sunmasını talep edebilir.

(8) Gemiadamları hakkında yeterlik belgesinin askıya alınması kararı verildiği durumlarda, bu karar tarihinden itibaren iki yıl içerisinde, bu kusurların her birinin tekrarında askıya alınma süresi iki kat artırımlı olarak uygulanır. Bu durumda askıya alma süresi altı ayı geçebilir. İhtar cezası gerektiren kusurlar hariç, ilk ihlale ilişkin idari tedbir karar tarihinden itibaren otuz altı ay içerisinde hakkında üçüncü kez idari tedbir kararı alınanların İdare tarafından verilen bütün gemiadamı yeterlik belgeleri ve gemiadamı uzmanlık belgeleri iptal edilir.

(10) İhtar cezası verilen gemiadamının, karar tarihinden itibaren on iki ay içerisinde ikinci kez ihtar cezasını gerektiren bir eylemde bulunması halinde yeterlik belgeleri altı ay süre ile askıya alınır.

(11) Yeterlik belgesinin bir alt yeterliğe indirilmesi cezasının gemiadamının en alt yeterliğe sahip olması nedeniyle uygulanamadığı durumlarda, gemiadamının yeterlik belgesi altı ay süre ile askıya alınır, söz konusu gemiadamı yeterliğini tekrar alabilmek için gerekli olan tazeleme eğitimi ve sınava ilişkin şartları yeniden sağlamak zorundadır.

BB.4) 62. Maddenin 13.fıkrasının “a” bendinin 10. Alt bendinin iptali ve yürütmenin durdurulması

Yönetmelikte ne yazıyor?

(13) Gemiadamı Disiplin Komisyonu, gemiadamına uygulanacak idari yaptırımlarla ilgili değerlendirmeyi yaparken aşağıdaki usul ve esasları göz önüne alır:

1. a) Gemiadamına ihtar cezası verilebilecek haller şunlardır:

10) Bayrak devleti/liman devleti denetimlerinde sorumluluk alanıyla ilgili tutulmayı gerektiren eksiklik tespit edilmesi.

BB.5) 66. Maddeye mülga yönetmeliğin 69. Maddesi 2. Fıkrasının eklenmesi hususu,

Dernek mevcut yönetmeliğin 66. Maddesine mülga yönetmeliğin 69. Maddesinin 2. Fıkrasının ilave edilmesini dava konusu yapmıştır.

Mülga Yönetmelikte ne yazıyordu?

Madde 69. (2) Denizcilikle ilgili lisans mezunlarından, uzakyol kaptanı yeterliğine sahip olup, bu yeterlik ile Türk Boğazlar bölgesinde gemi trafik hizmetleri operatörü olarak en az altmış ay çalışanlar veya yine aynı yeterlik ile kılavuzluk hizmetlerine esas römorkörlerde en az otuz altı ay çalışanlar birinci fıkranın (f) bendinde belirtilen deniz hizmetini karşılamış sayılır. Gemi trafik hizmetleri operatörü olarak gereken altmış ay süre içeri

isinde kılavuzluk hizmetlerine esas römorkörlerde yapılan hizmetler, yine aynı fıkrada istenilen deniz hizmetinden sayılır.

BB.6) 68. Maddenin 9. Fıkrasının tamamının iptali

Yönetmelikte ne yazıyor?

Madde 68. (9) MARPOL EK-I Lahika 1’de yer alan petrol ve petrol ürünleri, IBC Kod Bölüm 17 ve IGC Kod Bölüm 19 kapsamındaki tehlikeli maddeleri elleçleyen limanlar ve terminallerde bu maddenin altıncı fıkrasında tanımlı görev başı eğitimlerinde kılavuzlanan gemilerin en az on tanesinin bu fıkrada tanımlı tehlikeli yükleri taşıyan gemilerden olması gereklidir.

BB.7.) 69. Maddenin 3. Fıkrasının tamamının iptali

Yönetmelikte ne yazıyor?

Madde 69. (3) Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışan kılavuz kaptanlar, İdarenin izin verdiği durumlarda bu bölümde belirtilen görev başı eğitim şartını sağlamadan herhangi bir kıyı tesisinde İdare tarafından görevlendirilebilir.

BB.8) 69. Maddenin 8. Fıkrası “c” bendinin tamamı iptal edilmeli

Yönetmelikte ne yazıyor?

1. c) Kılavuz kaptanlar; istihdam edildikleri teşkilatların bu hizmetin emniyetle verilmesine katkı sağlamak üzere oluşturdukları ve bünyelerindeki kılavuz kaptanların tecrübe seviyelerine uygun gemi kılavuzlamalarını amaçlayan teşkilatlarının İdareye sundukları bir kıdem prosedürüne göre hizmet verirler.

BB.9) 70. Maddenin 6. Fıkrasının tamamının iptal edilmesi

Yönetmelikte ne yazıyor?

(6) İdare beşinci fıkrada belirlenen altmış beş yaş sınırını en erken 24 ay sonra uygulanmak üzere altmış yaşına kadar indirebilir.

BB.10) Yönetmelik başlığındaki ve metindeki “gemiadamı” ibarelerinin, Anayasanın 10.maddesinde korunun “kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” İlkesine aykırı olduğu için iptali,

 Anayasa’da ne yazıyor?

MADDE 10- Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. (Ek fıkra: 7/5/2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.

Açılan iki davanın ortak yönleri olarak 69. Maddenin 3. Fıkrası (BB.7 VE AA.2) ve 70. Maddenin 6. Fıkrasıdır (BB.9 ve AA.3).

Yazının sonuna geldiğimde İzmit Körfezi’ndeki sis kalktı, ayrıca belirli bir bölge için ilan edilen trafiğin askıya alınması uygulaması da sona erdi. Şimdi gemiye gitme zamanım geldi, birazdan benim için atanan Dil İskelesi’nden bir geminin kalkış manevrasına gideceğim.

Son sözüm, 2006 yılında uygulamada olan yönetmelik ile ilgili. O yönetmelik büyük emeklerin sonucunda ortaya çıkmış, gerek eğitimler, gerekse kıdemsiz ve kıdemli kılavuz tanımları, staj ve görev başı gemi sayıları ve süreleri ile kılavuzlukta yeni bir döneme girildiğini müjdelemişti.  Ne yazık ki bu kazanımlar korunamadı. Bu yazının konusu onların korunamamasının nedenleri değil. Aslında yanıt şurada olabilir: Kılavuz Kaptan meslek kanunu! Bu kanun için harekete geçilirse ve sonuca ulaşılırsa kılavuz kaptanlık mesleği her 4-5 senede bir eğilip bükülebilir mi?