Denizlerde Ufuk Ötesi

Türkiye denizlerde ''ufuk ötesini'' yüksek teknolojiyle izleyen yeni teknolojiye geçecek.TÜBİTAK mühendisleri, Türkiye'nin henüz sahip olmadığı, ''ufuk ötesini binlerce kilometrelik alanda izleme yeteneğine sahip HF deniz radarı'' geliştirmek için düğmeye bastı.

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü için geliştirilen yüksek teknoloji ürünü HF deniz radarı, denizlerde akıntı hızını, dalga yüksekliğini, dalga periyodunu, rüzgar hızı ve yönünü anlık olarak verecek ve turizm, balıkçılık, yatçılık, taşımacılık sektörüne büyük yararlar getirecek.

Kıyı emniyetinde de kullanılacak olan radar, akıntıya kapılmış insanları, tekneleri, hatta insan kaçakçılarını da tespit edecek. HF deniz radarı, tsunami tehlikesini de algılayabilecek.

TÜBİTAK'ın Gebze yerleşkesinde yapımı süren ''Deniz Meteorolojik Uygulamalarda Yüzey Dalgalı Yüksek Frekans Radarı Geliştirme (HF)'' projesine ilişkin bilgiyi, TÜBİTAK BİLGEM Bilişim Teknolojileri Enstitüsü Başuzman araştırmacı ve projenin yürütücüsü Dr. Yıldırım Bahadırlar verdi.

TÜBİTAK'ın HF deniz radarları üzerine uzun yıllardır çalıştığını anlatan Bahadırlar, çalışmalarının geldiği aşamada, bu radarları gelişmiş ülkelerin kullandığı seviyede elde etmek üzere tamamladıklarını ve sahaya çıkmak üzere olduklarını ifade etti.

HF deniz radarının, 40 yılı aşkın süredir Amerika, Almanya, İngiltere, Fransa, Çin, Avustralya Japonya, Kanada tarafından deniz durumunun ölçülmesi amacıyla sahada kullanıldığını anlatan Bahadırlar, Türkiye'de halen HF deniz radarıyla ufuk ötesini gözleyebilen bir radarın bulunmadığını belirterek, ''Bizler de gelişmiş ülkelerin seviyesine çıktık. Bunu Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü'nün çalışmaları kapsamında Türkiye'ye kazandırma ve yaygınlaştırma çalışmalarına devam etmekteyiz'' dedi.

-''Radar, deniz gözetiminde vazgeçilmez''-

Bahadırlar, Türkiye'nin denizlerinde yoğun turizm, balıkçılık, yatçılık, taşımacılık faaliyetleri göz önüne alındığında deniz durumunun geniş alanda doğru ve hızlı olarak belirlenmesinin hem ekonomik hem de seyrüsefer güvenliği açısından büyük önem taşıdığını vurguladı.

HF deniz radarının, deniz şamandırası gibi ölçme sistemlerinden farklı olarak tek bir noktaya ait ölçüm değil, binlerce kilometre karelik alanların ölçümlerini harita olarak verdiğini aktaran Bahadırlar, HF deniz radarına ilişkin şu bilgileri verdi:

''HF deniz radarı, deniz üzerinde ufuk ötesine kadar olan mesafelerde gözetim yapabiliyor. Deniz yüzeyinden geriye saçılan elektromanyetik dalgaları toplayarak deniz üzerindeki akıntıları, dalga yüksekliğini çok büyük alanlarda verebiliyor.

Getirdiği en önemli özellik, ufuk ötesini izleyebilmesi. Örneğin mevcut teknolojilerle deniz seviyesinde ufukta görebileceğiniz uzaklık 30 kilometre kadardır. Ancak HF deniz radarı için böyle bir sınır yok. HF radar dünyanın yuvarlaklığını takip ederek yer dalgası moduyla çok uzaklara bakabilir. Hatta deniz seviyesinde bu uzaklık 200 kilometreyi rahatlıkla bulabiliyor. 120 derecelik yan izleme alanıyla da binlerce kilometrelik alanı tarayabiliyor. Dolayısıyla HF radarların deniz gözetimi açısından vazgeçilmez bir yeri var.''

-Deniz hava raporları anlık gelecek-

Bahadırlar, HF deniz radarıyla denizlerde yüzey akıntı hızları, belirgin dalga yüksekliği, belirgin dalga periyodu, rüzgar hızı ve yönünün tespit edilerek Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü'nün internet sitesinden yayımlanacağını belirterek, ''Bu radarın verileriyle denizlerdeki tüm durum anlık olarak balıkçılara, turizmcilere, deniz taşımacılarına, anlık olarak iletilebilecek'' dedi.

Radarın ayrıca deniz kirliliğinin tespitini de kolaylaştıracağını dile getiren Bahadırlar, deniz kirliliğinin hangi yöne dağılacağının da hesaplanabileceğini kaydetti.

Denizlerde kaybolan ya da saklanan bir nesnenin nereye sürükleneceğinin de bu şekilde rahatlıkla kestirilebileceğini vurgulayan Bahadırlar, şöyle devam etti:

''Böylece radar, denizlerde arama- kurtarma faaliyetlerinde, kaçak balıkçılığın önlenmesinde ve gemi trafiğinin kontrolünde de kullanılabilecek. Kaybolan bir nesnenin örneğin bir konteynerın ya da denize sürüklenmiş bir kişinin ne tarafa gideceğini bulmak bu radarla mümkün olacak.

Bu radarlar, deniz durumunu gözlediklerinde, akıntıları gözlediklerinde örneğin küçük botlarla yapılan insan kaçakçılıklarını da gözlemleyebiliyor.

Teknelerin nereye sürüklenebileceği gibi daha çok açık denizler için pek çok çözümü getirebileceğiz.''

-Önce Batı Karadeniz'e kurulacak

Radarın prototipleme çalışmalarının sonuçlanmasıyla HF deniz radarının ilk olarak Batı Karadeniz'de deneme ve kalibrasyon amaçlı kurulacağını bildiren Bahadırlar, daha sonra da Karadeniz, Marmara ve Ege Denizleri ile Akdeniz'de deniz radarlarının yaygınlaştırılması çalışmasına geçileceğini belirtti. Bahadırlar, Karadeniz'e yerleştirilecek 5-6 radarla tüm Karadeniz'in izlenmesinin mümkün olabileceğini ifade etti.
Bahadırlar, HF deniz radarının uydu tespitlerinden daha hassas veriler ortaya koyduğunu da ifade ederek, ''Uyduyla farklı akıntıları 10 dakika mertebesinde tazeleyebiliriz. Bir uydunun bunun bu süratle yapması mümkün değil, o açıdan şu an HF deniz radarı daha hızlı'' dedi.

Bahadırlar, HF deniz radarlarıyla tsunaminin tespitinin de mümkün olduğunun diğer ülkelerde tespit edildiğini sözlerine ekledi.