Çin, İran'a Baskı Yapıyor

Reuters Haber Ajansının haberine göre ; Dört İranlı kaynak ve konuya aşina bir diplomat, Çinli yetkililerin İranlı mevkidaşlarından, İran destekli Husilerin Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırılarını dizginlemelerine yardım etmelerini, aksi takdirde Pekin'le iş ilişkilerine zarar verme riskini almalarını istediklerini söyledi.

İranlı kaynaklar, Çin ile İran arasındaki saldırılar ve ticarete ilişkin görüşmelerin yakın zamanda Pekin ve Tahran'da yapılan birkaç toplantıda gerçekleştiğini ancak bu görüşmelerin ne zaman gerçekleştiği veya kimin katıldığı konusunda ayrıntı vermeyi reddettiğini söyledi.

Görüşmeler hakkında bilgi veren İranlı bir yetkili, "Temel olarak Çin şunu söylüyor: 'Çıkarlarımız herhangi bir şekilde zarar görürse, bu Tahran'la olan işimizi etkileyecektir. O halde Husilere itidal göstermelerini söyleyin'" dedi. anonimlik.

Husilerin Gazze'deki Filistinlilere destek amaçlı olduğunu söylediği saldırılar, Çin'den gelen gemiler tarafından yaygın olarak kullanılan Asya ile Avrupa arasındaki önemli ticaret yolunu bozarak nakliye ve sigorta maliyetlerini artırdı.

Ancak dört İranlı kaynak, Çinli yetkililerin Pekin'in Husi saldırıları nedeniyle çıkarlarının zarar görmesi durumunda İran'la ticari ilişkilerinin nasıl etkileneceği konusunda herhangi bir spesifik yorum veya tehditte bulunmadığını söyledi.

Çin, son on yılda İran'ın en büyük ticaret ortağı olmasına rağmen ticari ilişkileri dengesiz.

Örneğin, ticari analiz firması Kpler'in tanker izleme verilerine göre, ABD yaptırımlarının diğer birçok müşteriyi uzak tutması ve Çinli firmaların ağır indirimlerden kâr etmesi nedeniyle Çinli petrol rafinerileri geçen yıl İran'ın ham ihracatının %90'ından fazlasını satın aldı.

Ancak İran petrolü Çin'in ham ithalatının yalnızca %10'unu oluşturuyor ve Pekin'in başka yerlerdeki açıkları kapatabilecek bir dizi tedarikçisi var.
İranlı kaynaklar, Pekin'in, Çin'e bağlı herhangi bir geminin vurulması veya ülkenin çıkarlarının herhangi bir şekilde etkilenmesi durumunda Tahran'dan büyük hayal kırıklığı yaşayacağını açıkça belirttiğini söyledi.

Ancak İranlı kaynaklardan biri, Çin'in İran için önemli olduğunu ancak Tahran'ın Yemen'deki Husilerin yanı sıra Gazze, Lübnan, Suriye ve Irak'ta da vekillerinin olduğunu ve karar alma sürecinde bölgesel ittifaklarının ve önceliklerinin önemli bir rol oynadığını söyledi.

Çin dışişleri bakanlığı, Kızıldeniz saldırılarını görüşmek üzere İran'la yapılan toplantılar hakkında yorum yapması istendiğinde şunları söyledi: "Çin, Orta Doğu ülkelerinin samimi bir dostudur ve bölgesel güvenlik ve istikrarı teşvik etmeye ve ortak kalkınma ve refah arayışına kararlıdır. "

Reuters'e verdiği demeçte, "Orta Doğu ülkelerinin stratejik bağımsızlıklarını güçlendirmelerini ve bölgesel güvenlik sorunlarını çözmek için birleşip işbirliği yapmalarını sıkı bir şekilde destekliyoruz."

İran dışişleri bakanlığının yorum yapması hemen mümkün olmadı.

Direniş Ekseni
ABD ve İngiliz güçlerinin bu ay Yemen'deki Husi hedeflerine yönelik askeri saldırıları, başkent Sanaa dahil olmak üzere Yemen'in büyük bir bölümünü ve ülkenin Bab yakınındaki Kızıldeniz kıyılarının büyük bir kısmını kontrol eden grubun gemilere yönelik saldırılarını durdurmada başarısız oldu. el-Mendeb boğazı.

İlk olarak 1980'lerde Suudi Arabistan'ın Yemen'deki Sünni dini nüfuzuna karşı silahlı bir grup olarak ortaya çıkan Husiler, İran tarafından silahlandırılıyor, finanse ediliyor ve eğitiliyor ve İran'ın Batı karşıtı, İsrail karşıtı "Direniş Ekseni"nin bir parçası.

Üst düzey bir ABD'li yetkili, Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'ın bu ay üst düzey Çin Komünist Partisi yetkilisi Liu Jianchao ile yaptıkları görüşmeler de dahil olmak üzere, Washington'un Çin'den İran'ı Husileri dizginlemeye ikna etmek için İran üzerindeki nüfuzunu kullanmasını istediğini söyledi.

Üst düzey bir İranlı yetkili, Çinli yetkililerin toplantılarda endişelerini etraflıca tartıştıklarını ancak Washington'dan gelen herhangi bir talepten hiç bahsetmediklerini söyledi.

14 Ocak'ta Çin dışişleri bakanı Wang Yi, Kızıldeniz'de sivil gemilere yönelik saldırılara son verilmesi (Husilerin adını vermeden veya İran'dan bahsetmeden) ve tedarik zincirlerinin ve uluslararası ticaret düzeninin sürdürülmesi çağrısında bulundu.

Çin Soochow Üniversitesi'nde profesör olan Victor Gao, dünyanın en büyük ticaret ülkesi olan Çin'in nakliye kesintisinden orantısız bir şekilde etkilendiğini ve Kızıldeniz'de istikrarın yeniden sağlanmasının bir öncelik olduğunu söyledi.

Ancak eski bir Çinli diplomat ve petrol devi Saudi Aramco'nun danışmanı olan Gao, Pekin'in İsrail'in Filistinlilere yönelik muamelesini Kızıldeniz krizinin temel nedeni olarak göreceğini ve suçu açıkça Husilere atfetmek istemeyeceğini söyledi.

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, konuyla ilgili ikili İran-Çin tartışmaları sorulduğunda yorum yapmaktan kaçındı.

Konuya aşina bir diplomat, Çin'in konu hakkında İran'la konuştuğunu ancak Tahran'ın Pekin'in tavsiyesini ne kadar ciddiye aldığının belirsiz olduğunu söyledi.

Husilerin düşmanı olan Yemen hükümetinden iki yetkili, aralarında Çin'in de bulunduğu birçok ülkenin Husileri dizginlemek için İran'ı etkilemeye çalıştığının farkında olduklarını söyledi.

Eurasia Group'tan analistler Gregory Brew ve Uluslararası Kriz Grubu'ndan Ali Vaez, Çin'in petrol alımları nedeniyle İran üzerinde potansiyel nüfuza sahip olduğunu ve İran'ın gelecekte Çin'den daha fazla doğrudan yatırım çekmeyi umduğunu söyledi.

Ancak her ikisi de Çin'in şu ana kadar çeşitli nedenlerden dolayı nüfuzunu kullanma konusunda isteksiz olduğunu söyledi.

Vaez, "Çin, Husilerin burnunu kanayarak Kızıldeniz'de seyrüsefer özgürlüğünü koruyan ABD'yi serbest bırakmayı tercih ediyor" dedi ve Pekin'in İran'ın Yemenli müttefikleri üzerinde tam bir kontrole sahip olmadığının da farkında olduğunu ekledi.

Yemen'deki Husi militanlarının Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırıları, Süveyş Kanalı üzerinden yapılan deniz ticaretini sekteye uğratıyor; bazı gemiler, Afrika'nın güney ucu üzerinden çok daha uzun bir Doğu-Batı rotasına yeniden yöneliyor.

Yemen'deki Husi militanlarının Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırıları, Süveyş Kanalı üzerinden yapılan deniz ticaretini sekteye uğratıyor; bazı gemiler, Afrika'nın güney ucu üzerinden çok daha uzun bir Doğu-Batı rotasına yeniden yöneliyor.

Etki mutlak değil
Husi sözcüsü Muhammed Abdulsalam Perşembe günü yaptığı açıklamada, İran'ın bugüne kadar Çin'den saldırıların azaltılması konusunda herhangi bir mesaj iletmediğini söyledi.

"İran'ın belirttiği pozisyon Yemen'i desteklemek olduğu için bize böyle bir talep konusunda bilgi vermeyecekler. ABD-İngilizlerin Yemen'e yönelik saldırılarını kınadı ve Yemen'in pozisyonunu onurlu ve sorumlu buldu" dedi.

Dört İranlı kaynak, İran'ın Pekin'le yapılan görüşmelerin ardından herhangi bir adım atıp atmayacağının belirsiz olduğunu söyledi.

Çin, Tahran'ın petrol sektörünün kapasitesini korumak ve ekonomisini ayakta tutmak için ihtiyaç duyduğu milyarlarca dolarlık yatırımı sağlayabilecek az sayıdaki güçten biri olduğundan İran için riskler yüksek.

Çin'in etkisi, 2023'te İran ile bölgedeki rakibi Suudi Arabistan arasında yıllarca süren düşmanlıkları sona erdirmek için yapılan anlaşmayı kolaylaştırdığında açıkça ortaya çıktı.
İranlı kaynaklardan biri, Çin ile İran arasında güçlü ekonomik bağlar olsa da Pekin'in Tahran'ın jeopolitik kararları üzerindeki etkisinin mutlak olmadığını söyledi.

İran'ın iktidar yapısından bazıları, Çin ile İran'ın 2021'de 25 yıllık bir işbirliği anlaşması imzalamasından bu yana petrol dışı ticaret ve yatırım hacimlerinin nispeten düşük olduğuna işaret ederek Pekin'le ortaklığın değerini sorguladı.

İran devlet medyası Çinli firmaların o tarihten bu yana yalnızca 185 milyon dolar yatırım yaptığını söylüyor. Devlet medyası ayrıca geçen yıl İran'ın Çin'e petrol dışı ihracatının 2023'ün ilk beş ayında %68 düştüğünü, İran'ın Çin'den ithalatının ise %40 arttığını söyledi.

Buna karşılık Çinli şirketler, Suudi Arabistan'ın Aralık 2022'de kapsamlı bir stratejik ortaklık imzalamasının ardından geçen yıl Suudi Arabistan'a milyarlarca dolar yatırım yapma taahhüdünde bulundu.

İçeriden iki İranlı, Çin'in göz ardı edilemeyeceğini ancak Tahran'ın dikkate alması gereken başka öncelikleri olduğunu ve kararlarının karmaşık faktörler etkileşimi tarafından şekillendiğini söyledi.

Kaynaklardan biri, "Bölgesel ittifaklar ve önceliklerin yanı sıra ideolojik değerlendirmeler Tahran'ın kararlarına önemli ölçüde katkıda bulunuyor" dedi.

İkinci kişi, İran yöneticilerinin hem Gazze savaşı hem de Husi saldırıları konusunda incelikli bir strateji benimsemeleri gerektiğini, Tahran'ın müttefiklerini terk etmeyeceğini söyledi.

İranlı kaynaklar, İran'ın Husileri, Lübnan Hizbullahını, Hamas'ı ve Irak ve Suriye'deki milisleri içeren "Direniş Ekseni"nin lideri olarak rolünün, Gazze üzerinde bölgesel bir savaşa sürüklenmekten kaçınmaya karşı dengelenmesi gerektiğini söyledi.

Kaynaklardan biri, Tahran'ın Husilere ve Husiler hakkındaki mesajlarının, onlar üzerindeki kontrolünün kapsamı konusunda bir ölçüde inkar edilebilirlik gerektirdiğini, ancak aynı zamanda onların İsrail karşıtı eylemleri için bir miktar itibar talep etme becerisini de gerektirdiğini söyledi.