Bölgemizde konteyner endeksi

Endeks en basit anlamıyla ilgili olduğu marketin bir tür göstergesidir. Bu gösterge, değişken olan bir veya birkaç verinin ortam içindeki hareketlerinden yola çıkarak oransal değişiklikleri göstermek ve ölçmek için kullanılır. Dolayısıyla endeksi hazırlayan kurum veya kişilerin sepete koyacakları değişkenler belirli ancak özgün kriterlere göre belirlenerek bunların oluşturacağı rakamlar topluluğu hangi sektör söz konusu ise bununla ilgili fiyatların hareketi ile ilgili dalgalanmaları gösteren referans noktaları olarak değerlendirilebilir.

Endekslerin en önemli faydası teknik analizlerde temel veriyi oluşturmasıdır. Aynı şekilde marketin seyri ve yatırım olanakları bu referans noktaları sayesinde yorumlanabilir.

Denizcilikte en önemli ve bilinen endeks Baltic Exchange Dry Index (BDI)?dir. 

BDI, 26 ana rotada ?time charter? ve ?voyage charter? bazlı Handymax, Panamax, Supramax ve Capesize kuruyük gemileri başta olmak üzere kömür, demir cevheri ve tahıl ürünlerinin taşınmasındaki haftalık değişmeleri içerir. Sistemin çalışma mantığı uluslar arası gemi brokerlerinin belirlenen rotalardaki navlunları beyanı üzerine kuruludur. Gemi arz ? talep dengesi BDI?i etkileyen en önemli faktörlerden biri olduğu için genelde analistler endeks değerlerinin yanında 1 yıl içinde denize inecek gemiler ile inşası yapılmak üzere anlaşılan gemilerin markete girişini takip ederek yorum yaparlar. Zira doğal olarak gemi sayısının arttığı yerde navlunlar düşecek; azaldığı yerde navlunlar artacak ve BDI yükselecektir. Bunun en canlı ve çarpıcı örneği 2008 ekonomik krizinde görülmüş; 20.Mayıs.2008?de 11.793 puan ile rekor seviyesine gelen BDI, 6 ay sonra 5.Aralık.2008?de %94?lük kayıpla 663 puana düşmüştür. Bahsi geçen dip noktası ve ardından gelen aylar gemi fiyatlarını, navlunları asgari noktaya sürükleyerek extra slow speed, sipariş iptalleri ve atıl filolar olarak denizcilikte kendini göstermiştir.

Kuru yük taşımalarında oldukça elverişli bir gösterge olarak değerlendirilen BDI, sadece denizcilikte değil; demir-çelik ve gıda endüstrisinin de yan göstergesi olarak etkili bir ekonomik veridir. (1)

KONTEYNER TAŞIMACILIĞINDA ENDEKSLER

Konteyner gemilerinin global kiralamaları, alım satımları ile ilgili geliştirilen bazı endeksler navlundan bağımsız sadece gemiler özelinde veriler olarak alım-satım brokerleri başta olmak üzere bazı kurumlar tarafından zaman içinde geliştirilmiştir. Dünya konteyner gemilerinin yaklaşık 1/3 ?ünün Almanların elinde olduğundan konu endekslerin de sahibi çoğunlukla Alman S&P brokerleridir.

Bunlardan en bilinenleri 

- The Harper Petersen Charter Rate Index and Charter Rate Assessments - HARPEX (2) , 

-  Howe Robinson Index (3) , 

- Braemar BOXi Index (4) ve

- New ConTex (5)?tir.

Ancak bahsi geçen tüm endekslerin konteyner gemisi alım satımı ile ilgili olduğu düşünüldüğünde konteyner birim navlunlarının takibinin nasıl yapılacağı soru işaretidir. Zira gemi armatör veya alım-satım aracılarının kendi piyasalarını belirlemek için oluşturduğu bu veriler navlun takibi yapan veya yük taşıtanlar tarafından asıl referans noktaları olarak değerlendirilemez.

Bu aşamada Uzakdoğu (Çin) trafiğini ve Çin çıkışlı navlun göstergelerini takip etmek için oluşturulan Shanghai (Export) Containerized Freight Index (SCFI) ve China (Export) Containerized Freight Index (CCFI) (6) gerçek anlamda bu ihtiyaca cevap vermektedir.

1998?den beri Çin devleti tarafından da desteklenerek oluşturulan bu endeksler Çin ihracatının navlunlarını konteyner taşımacılığında da formüle ederek en önemli referans göstergeler olmuştur.CCFI, 11 büyük konteyner operatörünün Hong Kong, Güney Kore, Japonya, Güneydoğu Asya, Avustralya ve Yeni Zelanda, Akdeniz, Avrupa, Doğu ve Batı Afrika, US Doğu ve Batı kıyıları ile Güney Amerika ve  Güney Afrika rotalarında Çin ihracat navlunlarının değişiklik ortalamalarını her Cuma günü yayınlar. SCFI ile ise komposit endeks olarak aşağıdaki formüle göre hesaplanarak düzenli olarak aynı şekilde yayınlanır.

Çin devlet uygulamasının ihracatta navlun değerlerinin bilinmesine neden olmasından dolayı eldeki verilerin metodolojik bir çalışmayla oluşturulması ve yayınlanması bu konuda tüm dünyaya örnektir. Zira ne yazıkki bu seviyede bir konteyner navlun endeksinin başka bir örneği dünyada yoktur.

AKDENİZ (VEYA AVRUPA) ENDEKSİ OLUŞTURAMAZ MIYIZ?

Çinlilerin benzeri bir konteyner navlun endeksi oluşturmak ciddi bilgi akışı ve doğru veriler gerektirir. Bunun yanında farklı bölgeleri kapsaması, düzenli olarak dalgalanmaları içermesi ve spot piyasaya da hakim olması olmazsa olmazdır.

Bu noktada ilk ciddi adımı atan Drewry Shipping Consultants ve The Cleartrade Exchange önderliğinde oluşturulacak the World Container Index (WCI)?dir. Eylül 2011?de yayımlanmaya başlayacak endeks Shanghai -  Rotterdam; Rotterdam -  Shanghai; Shanghai - Genoa; Genoa -  Shanghai; Shanghai -  Los Angeles; Los Angeles -  Shanghai; Shanghai -  New York; New York -  Rotterdam; Rotterdam -  New York; Los Angeles -  Rotterdam ve Rotterdam -  Los Angeles rotalarındaki konteyner navlunlarının ana konteyner operatörleri, taşıtan şirketler ve freight forwarder?lardan oluşan katılımcıların verileri ile şekillendirmeleri beklenendir. (7)

Malesef şu anda bölgesel anlamda intra ? Europe alanının kapsamayan indeksin başarısı ve gelişmesine bağlı olarak bölgemizi de kapsaması henüz mümkün değildir. Diğer taraftan ülkemiz içindeki konteyner taşıyan , taşıtan ve aracılık eden kurumların birarada olduğu birliklerin (örneğin DTO, Utikad vs.) neden benzeri bir Türk Konteyner Endeksi oluşturmadığı da bir sorudur. Zira konteyner hacmimizin her geçen gün arttığı ülkemizde oluşturulacak indeks, konteyner ile ürün gönderen ihracatçımıza veya konteyner ile ithalat yapan ciddi sayıdaki ithalatçımıza yön gösterici olabilir.

Tüm denizcilere Allah selamet versin.

Saygılarımla,

Umur UĞURLU

Uzakyol Kaptanı

Denizyolu Lojistik Yöneticisi