Piri Reis'in idam sebebi rüşvet mi?

Kültür / Tarih / Belgesel Piri Reis'in idamının nedeni hakkında tarihçiler ihtilafa düştü.

Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey olup, Künyesi Ahmet ibn-i el-Hac Mehmet El Karamani olan Piri Reis Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla dünyaca tanınan Türk denizcisi ve haritacısıdır. Ancak sonu hazin olmuştur.

Zira bu ünlü haritacı ve denizci Piri Reis seksen yaşlarında iken Mısır'da idam edildi. Piri Reis gerçekten görevini suistimal mi etmişti? Yoksa yöneticiler tarafından yanlış mı anlaşılmıştı? Ya da devlet adamlarının kişisel husumetine mi uğramıştı? Piri Reis'i idama götüren sürece bir göz atılması belki bu sorulara yanıt olabilir.

Hadım Süleyman Paşa'nın bölgeden ayrılması sonrasında Piri Reis Süveyş kaptanlığına getirildi. Piri Reis'in göreve geldiği dönemde bölgedeki Portekiz saldırıları iyice yoğunlaşmıştı. Portekizliler Kızıldeniz'deki Türk donanma merkezini ve Türk tersanesini yakma teşebbüsünde bile bulundular. Piri Reis ilk olarak Portekizlileri işgal etmiş oldukları Aden kalesinden uzaklaştırdı.

Osmanlı Devletinin Süveyş donanmasına ait otuz kadar gemi ile Hint okyanusuna açılan Piri Reis Maskat açıklarında kendisinden iki kattan daha fazla gemiye sahip Portekiz donanmasını mağlup etti ve Maskat'ı ele geçirdi.

Kurtulabilen Portekizliler Hürmüz adasındaki Hürmüz kalesine sığındılar. Hürmüz kalesini kuşattı fakat kale alınamadı. Bazı tarihçiler Portekizlilerden rüşvet aldığı ve kuşatmayı bu nedenle kaldırdığını iddia ederler.

Bu bölgede bulunan Müslüman halkın Portekizlilere yardım etmeleri Piri Reis'i çok kızdırdı. Bu kızgınlıkla askerlerine şehri yağmalattı. Müslüman ahalinin yağmaya tabi tutulması bölgede pek hoş karşılanmadı.

Piri Reis'i idama götüren süreç bu olay ile başlamıştı. Piri Reis bölgedeki Basra valisi Ramazanoğlu Kubad Paşa'dan yardım istedi. Vali yardım etmediği gibi yağma olayı nedeniyle onu tutuklamak ve mallarına el koymak istedi. Ancak Piri Reis buna müsaade etmedi.

Bu arada Portekizlilerin büyük bir donanma ile bölgeye yaklaştığı ve Basra körfezini kapatmayı planladıkları haber alındı. Piri Reis bakım ve onarım yapılan donanmasını hazır olmadan denize açılmasını istemedi. Bölgede mahsur kalmamak için donanma ve askerleri geride bırakarak acil olarak üç gemi ile sıkıntılı bir şekilde Süveyş tersanesine donanma merkezine döndü.

Ne yazık ki, Basra valisi Ramazanoğlu Kubad Paşa Piri Reis hakkında şikayetini Mısır valisine iletmişti. Mısır valisi onu tutukladı ve konuyu İstanbul'a Divana iletti. Şikayet konularından en önemlisi Piri Reis'in Hürmüz muhasarasını kaldırması ve donanmayı bırakıp gitmesi suçlaması idi.

Piri Reis'in gerekli bakımdan geçmemiş donanmanın Hint okyanusuna açılmasının çok sakıncalı olduğu şeklindeki savunması dikkate alınmadı.

Hakkında idam kararı verilen bu ünlü haritacı ve denizci Piri Reis seksen yaşının üzerinde iken Kahire'de idam edildi ve malları müsadere olundu.

Kaynak
1)İslam Ansiklopedisi (cilt 9, sayfa 503, MEB 1964)
2)Osmanlı Tarihi (Ord.Prof.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, cilt II, sayfa 397, TTK 1983)
3)Osmanlı Tarihi (Ord.Prof.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, cilt II, sayfa 398, TTK 1983)
4)Osmanlı Tarihi (Yılmaz Öztuna, cilt I, sayfa 236 KTB 1998)